Η αγγαρεία

του Στέφανου Ελευθεράκη

Η αγγαρεία αποτελούσε παλιό θεσμό της αυτοδιοίκησης τόσο παλιό, που χάνεται στα βάθη της ιστορίας (Χαρακτηριστικό παράδειγμα το χτίσιμο των πυραμίδων). Το θεσμό στα νεότερα χρόνια τον συναντάμε σε όλα τα βαλκάνια (στην Τουρκία τα «τάγματα εργασίας», τα «ντουρντουβάκια» στη Βουλγαρία). Η λέξη προέρχεται από το περσικό hangar που σήμαινε ‘βασιλικός ταχυδρόμος’ και πέρασε στην ελληνική ως άγγαρος και ως άγγελος, με όλα τα παράγωγά τους. Συνώνυμο: επίταξις (αν και αυτό σήμερα χρησιμοποιείται περισσότερο για αντικείμενα ή κτήρια).

Επειδή τα δημόσια οικονομικά ήταν φτωχά και οι κρατικές χρηματοδοτήσεις για δημόσια έργα γινότανε με το σταγονόμετρο και πάντα με πολιτικά κριτήρια, η κοινότητα επέβαλλε την υποχρεωτική εργασία για την εκτέλεση διάφορων εργασιών. Άνοιγμα δρόμων, εκχερσώσεις, αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών, χτίσιμο φρουρίων, φραγμάτων, δρόμων, γεφυρών, χαντακιών, πηγαδιών, δεξαμενών, χτίσιμο σχολείων, ναών κ.ο.κ. Μπορούσε να είναι έκτακτη ή και τακτική, όπως π.χ. κατά τη συγκομιδή. Στην κοινότητά μας το κοινοτικό συμβούλιου έβγαζε κάθε χρόνο κατάλογο με τους υπόχρεους αγγαρείας. Στον κατάλογο ήταν όλοι οι άνδρες πάνω από 18 έως 60 χρονών. Από αυτόν εξαιρούνταν οι ανάπηροι και οι γυναίκες. Για τις τελευταίες η αιτιολογία ήταν ότι λαμβάνονταν υπόψη οι συνήθειες και οι ιδιαιτερότητες ενός τόπου. Έτσι, επειδή ο πληθυσμός στη Ροδόπη είναι μικτός και οι χανούμισες δεν έβγαιναν από το σπίτι, εξαιρούνταν όλες οι γυναίκες. Τα τακτικά οφειλόμενα μεροκάματα ήταν έξι. Αν ήταν κάποιος κάτοχος μηχανήματος σχετικού με την εργασία ή χρησιμοποιούσε το κάρο του ελαττωνόταν τα μεροκάματα. Μπορούσε όποιος ήθελε και είχε χρήματα να εξαγοράσει το μεροκάματό του ή να στείλει κάποιον άλλο στη θέση του. Αν δεν πήγαινε και δεν εκπλήρωνε την υποχρέωσή του πλήρωνε πρόστιμο. Η αγγαρεία ανακοινώνονταν από την Κοινότητα κι ελάμβανε χώρα συνήθως από 15 Νοεμβρίου έως 26 Μαρτίου, διάστημα που οι αγρότες δεν είχαν δουλειές στα χωράφια. Η αγγαρεία υπήρχε μέχρι το 1980. Έκτοτε καταργήθηκε.