Γλωσσάρι

ΘΡΑΚΙΩΤΙΚΟ ΓΛΩΣΣΑΡΙ

Αβδέλλα = βδέλλα
αβραμπλιά = κορομηλιά,
αβτζής = κυνηγός, καλός σκοπευτής
αγάλι(α) αγάλι(α) = σιγά σιγά, λίγο λίγο, ήρεμα, αργά, βαθμιαία
άγανα = τα μουστάκια του σταχιού
αγάνωτος = όχι γανωμένος, ακασσιτέρωτος
Αγάς = αφέντης, προεστός, πρόκριτος, Τούρκος αξιωματούχος
αγάτς = δένδρο
αγγειό = αγγείο νερού, κανάτι, καθίκι
αγγίσια = παραπέτια του κάρου, τα πλαϊνά της κάσας
αγελάρης = ο βοσκός της αγέλης
αγελαριά = τόπος πρωινής συγκέντρωσης της αγέλης
αγιάζι = διαπεραστικό κρύο με υγρασία,
αγκίδα = ακίδα, μικρό και μυτερό κομμάτι ξύλου
αγλείφ(τ)ω = γλείφω
αγριάδα =το αγριόχορτο θυμός, τραχύτητα,
αγριίλα = η άγρια όψη
αγρικώ = καταλαβαίνω, κα λαμβάνομαι,
αγώ(γ)ι = μεταφορά φορτίο’,
αδεξιμιός = ο βαφτισιμιός, το βαφτιστήρι
αδράχτι = λεπτή βέργα για γνέσιμο
αζάπωτο = αχαλίνωτο, που δε τιθασεύεται
αθέρας = πρώτη ποιότητα, ό, τι πιο εκλεκτό, ο «αφρός»
άιντε μπακαλούμ = άντε να δούμε
ακράνο = κράνο, ο καρπός της κρανιάς
ακρανιά = κρανιά
άκσε, άκσα = άκ(ου)σε
αλαργινός = μακρινός
αλατζάδικο = πολύχρωμο, παρδαλό
αλατζάς = φτηνό πολύχρωμο βαμβακερό ύφασμα, πολύχρωμος, παρδαλός
αλατούρκα = με τούρκικο τρόπο
άλειμμα = λίπος, γράσο
αλισβερίσι = αλισβερίσι, το πάρε δώσε, εμπορική συναλλαγή, σχέση
αλίχνιστο = στάρι πριν το λίχνισμα ανακατεμένο με άχυρο
αλλαξιά = ανταλλαγή, σύνολο από καθαρά εσώρουχα
αλλάχ μπελάχ βερσίν = ο Θεός να σε καταστρέψει
αλμπάνης = πεταλωτής, άπειρος και αδέξιος
άλμπενι = γοητεία, ελκυστικότητα, θεωρία, παρουσία,
αλόγατα = άλογα
αλυχτάω = γαβγίζω
δοκάνη = ξύλινο φαρδύ εργαλείο αλωνισμού με φυτεμένες, από κάτω, μικρές κοφτερές πέτρες
Αλωνάρης = ο Ιούλιος
αμά! = πω, πω! Αμά χορός, ε! = πω, πω, χορός, ε!
αμάδες ή ομάδες = παιχνίδι με κεραμίδι
αμάκατζης = ο μακρυχέρης, αυτός που σουφρώνει τα ξένα
αμάν αμάν ~ έλεος έλεος, ωχ ωχ, επιφώνημα παράκλησης, στεναχώριας, απόγνωσης.
αμασχάλη = μασχάλη
αμμά = αλλά, όμως, αλλά όμως, μολαταύτα
απτάλης = απεριποίητος αλλά και κουτός, ανόητος, βλάκας
αναγαλιάζω = ευφραίνομαι, ανακατώνω = τα κάνω ανω λόγια
ανάρια = αραιά, σποραδικά
αναριεύω = αραιώνω
ανασόνι = το γλυκάνισο (πρ ρακί)
άναυλα = δίχως ναύλα, ξαφνικά, βιαστικά, βίαια, αναγκαστικά
ανεβατό ψωμί ~ ψωμί με προζύμι
ανέμη = η φτερωτή του ανεμόμυλου, εξάρτημα του ροδανιού για το μασούριασμα του νήματος
ανήμερα = την ίδια μέρα
ανήμερος = άγριος, σκληρά
ανήμπορος = αδύνατος, εξαι ασθενικός
ανηπρόκοπος = ανεπρόκοπος, χωρίς προκοπή
ανηχόρταγος = ανεχόρταγος άπληστος
ανθογυάλι = ανθοδοχείο
ανταλλαγή = η ανταλλαγή των πληθυσμών το 1924 σε εφαρμογή της συνθήκης περί ανταλλαγής της 30.1.1923
ανταλλάξιμος = πρόσφυγας στα πλαίσια ανταλλαγής πληθυσμών
αντάρα = καταχνιά, ομίχλη
αντάσης = φίλος αδερφικός, συνονόματος
αντερί = ο μακρύς χιτώνας που φορούν οι παπάδες κάτω απ’ το ράσο
άντερο = έντερο
αντέτ(ι) = έθιμο, συνήθειο
αντιπροχτές = η προ-προ- προηγούμενη μέρα, πριν από προχθές
Αντριάς = ο Νοέμβριος
ανωκάτια = άνω κάτω, ακαταστασία, αταξία
αξάμ = η βραδινή προσευχή των μουσουλμάνων
απ’ τα πολλά= εντέλει, επιτέλους, ύστερα από ώρα, κάποιαν ώρα
απιθώνω = τοποθετώ, αποθέτω, ακουμπώ, αφήνω
απόδετος = χωρίς υποδήματα
αποδιαλοόδια= αυτά που μένουν μετά τη διαλογή, δεύτερης διαλογής, άχρηστα
αποκόβω, αποκόφτω = παύω να θηλάζω, απογαλακτίζω, χωρίζω απ’ τη μάνα
απολειφάδι – μικρό υπόλειμμα που χρησιμοποιήθηκε, απομεινάρι σαπουνιού
απολνώ = ελευθερώνω, χαλαρώνω, απολύω, τελειώνω, σχολνώ.
απομνήσκω & απομίσκω= απομένω
απορρίχνω= αποβάλλω, γεννώ νεκρό
αποσώνω = ολοκληρώνω
αποφαίνομαι = φανερώνομαι, δείχνω τα αισθήματά μου
απτάλης – απτάλα/απταλού = ατσούμπαλος, απρόσεχτος
αποχύνω = χύνω το νερό απ’ το πρώτο ζεμάτισμα
αραδιαστά = στην αράδα, ο έν απ’ τον άλλο
αράθυμα = τεμπέλικα
αραλίκα = χαραμάδα, σχισμή
αραλίκι = ξεκούραση, καθισιό
αραμπάς = άμαξα, κάρο
αραμπατζής = καροποιός
αργιάνι = υγρό υποπροϊόν μετά την αφαίρεση του βουτύρου από το γάλα, αραιωμένο γιαούρτι με νερό αργιλές – καπνοσύριγγα, ναργιλέ
αρέζο(υ)μαι = βολεύομαι, νιώθω καλά, ευχαριστιέμαι
αράζω, αρέθω, αρέζομαι = μ’ κάτι, μ’ ευχαριστεί, εγκρίνω
αρίσ’ = το ξύλο που ενώνει το ζυγό με το βοδόκαρο.
αρκαντάς, αρκαντάσης = σύντροφος, φίλος, αδερφός
αρκαντασλίκι = συντροφιά, συντροφικότητα, παρέα
αρμαθιά. = περασμένα σε σύρμα, σχοινί ή πλεγμένα όμοια πράγματα (κρεμμύδια, σκόρδα, πιπέρια κλπ)’
αρμέω, αρμέγω & αλμέγω = βγάζω με μαλάξεις το γάλα απ’ το μαστό του ζώου
άρμη = άλμη, σαλαμούρα
αρμύρα = αλατούχο έδαφος
αρμυρή = αλμυρή, ακριβή
αρνα(β)ούτης = αρβανίτης
αρπαλίκι = κριθαρότοπος (αρπά = κριθάρι)
αρπατζίκι = κοκάρι, μικρό κρεμμυδάκι από κοκάρι
αρσίζης, αρσίζικος = ζωηρός, ανήσυχος
αρταίνομαι & αρτύνομαι = τρώω κρέατα και γαλακτερά
αρύς = αραιός
αρχινώ, αρχινεύω & αρχεύω = αρχίζω αρχύτερα = νωρίτερα, πρωτύτερα
ασήτε – αφήστε
ασίκης = ωραίος, παλικαράς, λεβέντης
ασκαμιά = μουριά
ασκέρι = πλήθος στρατού, ανθρώπων
άσκολσουν = μπράβο, εύγε
ασλάνι = λιοντάρι, ανδρείος, γενναίος
ασλί = φυσικά, αλήθεια, κυρίως,
μαθές, εξάλλου
αστοχώ & αστοχίζω = δεν βρίσκω το στόχο, λησμονώ, ξεχνώ
ασυλλό(γ)ιστα = απερίσκεπτα
ατζαμής= πρωτάρης, αδέξιος
άτζεπα = άραγες
ατλάζι = γυαλιστερό ολο
άφεριμ = μπράβο
αφιγκριέμαι & αφιγκρίζομαι =αφουγκράζομαι, ακούω με προσοχή
αφιόνι = όπιο
άφκα, άφκανε = άφ(η)κα,
αφκυάριστο = που δεν καθαρίστηκε με το φτυάρι
αφού = πολλές φορές οι σι σύνδεσμοι «αφού» και «γιατί» μπαίνουν της πρότασης
αχαΐρευτος = ανηπρόκοπος
αχελώνα = χελώνα
άχερο = άχυρο, η πολυτεμαχισ λαμιά των σιτηρών ύστερα απ’ νισμό
αχερώνα η = ο αχυρώνας
αχμάκης = χαζός, κουτός, μπουνταλάς
αχνός = ατμός, τα χνώτα αχούρι = στάβλος
αχούρι= στάβλος
αχτάρης = μπακάλης
αχταρμάς – μείγμα, συνοθύλευμα, κάτωμα
αψήφιστα = επιπόλαια, χωρίς τη δέουσα σημασία
αψίδες = τα ξύλινα τόξα που σχηματίζουν τον τροχό

βάγια = κλαδιά ιτιάς που μοιράζονται απ’ τον παπά των Βαΐων
Βαγιού του = των Βαΐων
βάι βάι = αχ αχ, αλίμονο, έκφραση πόνου, λύπης
Βακούφι = φέουδο που παραχωρήθηκε απ’ το σουλτάνο για ιερό σκοπό
βαλάνι = βελανίδι
βαλαντωμένος = στεναχωρεμένος, σακατεμένος, καταπονημένος, αποκαμωμένος
βαλαντώνω = εξαντλούμαι, αποκάμνω, ξανάβω
Βαρβάρα = γλυκιά σούπα της Αγίας Βαρβάρας με σιτάρι, σταφίδες, κανέλα και καρύδια
βαριά = μεγάλο σφυρί
βαρώ = χτυπώ, δέρνω βαρύ χωράφι με πολλή υγρασία που δουλεύεται δύσκολα
βαστώ = κρατώ, αντέχω
βατσινιά = βατομουριά,
βέργα = λεπτό καθαρισμένο κλωνί δέντρου, ραβδί
βερεσές ο, βερεσιές ο, βερεσέ το, βερεσιέ το — η πίστωση, με δόσεις
βιος = περιουσία
βίτσα = λεπτή και κοντή βέργα από κρανιά
βλαμμένος = πειραγμένος, < ανήμπορος, ανισόρροπος βλογιά ευλογιά
βοδάμαξο = βοδόκαρο, κάρο για αγελάδες
βόθειο το = βοήθεια
βουζούνι = εξόγκωμα στο σώμα, σπυρί με πύον
βούκα = βουκιά, μπουκιά
βούλωμα = τάπα, πώμα
βραθακός = βάτραχος
βρακοζώνα = ζώνη, το λάστιχο που κρατάει τη βράκα
βραχεία = κοντό χοντρό ανδρικό επανωφόρι

γαλέτσια = ξύλινα τσόκαρα
γαλιφιά = γλυκόλογο, καλόπιασμα, κολακεία
γανάδα = σκοτούρα, στεναχώρια
γανιάζω = αγανακτώ, στεναχωρσύμαι
γανώνω = επικασσιτερώνω
γανωτσής = γανωματής
γελέκι = γιλέκο
γελώ = ξεγελώ, εξαπατώ, παραπλανώ, περιγελώ
γεμεκλίκι = (από το γεμέκ = τροφή) το στάρι που προορίζεται για ψωμί
γεμενετζής = αυτός που κατασκευάζει γεμενιά
γεμενιά = υποδήματα χωρίς τακούνια, πατημένα στη φτέρνα
γενεά, γενιά, σόι
γένκανε = γέν(η)κανε, έγιναν, ωρίμασαν (π.χ. τα φρούτα)
γέννημα = ο καρπός του σταριού
γένουμαι & γίνουμαι = ωριμάζω, ψήνομαι, ολοκληρώνομαι (γένηκε το ψωμί, γένηκε τα φαΐ, γένηκαν τα σταφύλια)
γεντέκια = χαλινά
γερλεστίζω/ γερλεστάω = τοποθετώ τον εαυτό μου, τακτοποιούμαι, βολεύομαι, παίρνω κατάλληλη θέση
γητεύω = ξεματιάζω
για = επιβεβαιωτικό επιφώνημα (τέλειωσες τις δουλειές σου; Ναι, για)
για = ή διαζευκτικό
γιαβάς γιαβάς = αργά αργά
γιαβάσικος = ελαφρύς, σιγανός (γιαβάσικος ντερές = σιγανό ποτάσα)
γιαβουκλούς=ο αγαπητικός, ο ερωμένος, και γιαβουκλού=η ερωμένη
γιαβρί = νεογνό ζώου ή ανθρώπους χαϊδευτικά: αγαπητό
γιάβρουμ = μωρό μου,
γιαγίκ= ξύλινο σκεύος μέσα στο οποίο χτυπιέται το γάλα για να βγει το βούτυρο.
γιαγκίν(ι) = φωτιά, πυρκαγιά
γιάγμα = αρπαγή, λεηλασία
γιαγνίς = λάθος
γιαζίκ = κρίμα
γιαλάκι = γούρνα με νερό
γιαλαντζής=ο ψεύτης
γιαλοπάγι = παγωμένα νερά της βροχής
γιαμάτσι = πλαγιά, πρανές
γιάμπα – μεγάλο ξύλινο δεκράνι με πολλά δόντια
γιανίσκω = θεραπεύω, -ομαι
γιάντες = λέξη τούρκικη θυμάμαι, παιχνίδι μνήμης
γιάνω, γιαίνω = θεραπεύω, -ομαι, γιατρεύω, -ομαι, γίνομαι καλά
γιαπί = κτίσμα υπό κατασκευή, οικοδομή
γιάρι = το πλαϊνό της χαράδρας, ο γκρε¬μός
γιαρμάς = χονδροαλεσμένοι καρποί δημητριακών για ζωοτροφή
γιασά = να ζήσεις,γειά σου
γιασμάκι = κάλυμμα του προσώπου, που αφήνει έξω μόνο μάτια και μύτη
γιατάκι = φωλιά, κρεβάτι, στρώμα
γιατί = πολλές φορές οι σύνδεσμοι «αφού» και «γιατί”, στη ζωντανή γλώσσα, μπαίνουν στο τέλος της πρότα¬σης
γιαχανάς= σαμολαδάδικο
γιαχουντής – ο Εβραίος περιφρονητικά
γίδρος = ίδρος, ιδρώτας
γίζμπα= υπόγειο, κελάρι
γινάτι = πείσμα
γινατσής ο = πεισματάρης, -α, -ικο
γιοκ = όχι, δεν υπάρχει, δεν υπάρχουν.
γιοντζές = καλλιεργούμενο τριφύλλι
γιοργάνι= πάπλωμα
γιουκιά = στοίβα ρούχων
γιουρού = προχωράτε
γιουρούκος = Τούρκος νομάς της οθωμανικής αυτοκρατορίας, άξεστος
γιουρούσι = επίθεση
γιοφκάδες= οι χυλοπίτες
γκάγκα = το ράμφος του πουλιού, αλλά και υποτιμητικά η μεγάλη μύτη
γκάζι = πετρέλαιο
γκάιντατζης = αυτός που παίζει γκάιντα γκαστρωμένα = γονιμοποιημένα, φου-σκωμένα (γεννήματα) γκαστρωμένη = έγκυος, γονιμοποιημένη, φουσκωμένη
γκατζιόλι = γαϊδούρι
γκερένι = άγονο χωράφι, αρμύρα
γκερντάνι = προγούλι
γκζάνι = κορίτσι
γκιόλα = λιμνούλα με νερό
γκιορντάνι & γιορντάνι = περιδέραιο με χρυσά και ασημένια νομίσματα
γκιουζέλ, γκιουζελίμ = ωραίο, όμορφο, μια χαρά, ό,τι πρέπει
γκιοοζλεμές = τηγανητή πίτα
γκιουλ = τριαντάφυλλο
γκιουλ μπαχτσές = τριανταφυλλώνας, ροδώνας, μεγάλη καρδιά, καρδιά μπαχτσές
γκιουλέ γκιουλέ = στο καλό γκιουλέκας = νταής, ψευτοπαλικαράς
γκιούμι = υψηλό μεταλλικό δοχείο με καπάκι για μεταφορά του γάλακτος.
Γκιουμουλτζίνα= η Κομοτηνή
γκιουναϊντίν = καλημέρα
γκουρλώνω = γουρλώνω

δαγκασιά = δαγκωματιά
δείχνω = αναδεικνύω, προβάλλω
δεμάτι = δέσμη από πολλά στάχυα
δεματικό = δέσμη από λίγα στάχυα με την οποία έδεναν το δεμάτι
δεμίρης / δεμερτζής= ο σιδεράς
δενδρόγιες = βιολέτες
διπλάρι – δίδυμο
διπλαρώνω = προσεγγίζω κάποιον, πάω δίπλα του
δοκάνη = ξύλινο φαρδύ εργαλείο αλωνισμού με φυτεμένες, από κάτω, μικρές κοφτερές πέτρες
δουλγέρης & ντουλγκέρης = κτίστης
δραγουμάνος = διερμηνέας, αλλά και επιστάτης στα τσιφλίκια (ντραγουμάνος)
δράμι — μονάδα βάρους ίση με 1/400 της οκάς
δρεμόνι= μεγάλο κόσκινο

ε, το έρμο = ε, το άτιμο, κοίτα να δεις, να πάρει η ευχή
ε, χόλαν! = ε, επιτέλους!
έβετ = ναι
εγγιάζω & γκιάζω = αγγίζω, αγγίζω, ακουμπώ με τα δάχτυλα
εγρέκι =ο χώρος που πλαγιάζουν τα ζώα στη βοσκή
εδεκεί = εκεί μπροστά, εκεί δίπλα
εδωγιά = εδώ μπροστά, εδώ δίπλα
είδια = είδα
ειδών ειδών – διάφορα
εκμέκ = ψωμί
έλμπετ = φυσικά, ναι βέβαια, όλο και
εμέν =αμέσως, γρήγορα εμέν εμέν = γρήγορα γρήγορα, στα γρήγορα, απάνω κάτω,
έμπυο & όμπιο= πύον
ενάντια = απέναντι, αντίκρυ, εναντίον, αντίθετα
εντέριμ = πολύ
εντεψίζης = αψύς, οξύθυμος, κακοήθης
Εντιρνέ = Αδριανούπολη
εξόν = εκτός
εξωχώραφα – τα δεύτερης κατηγορίας χωράφια, έξω απ’ τον κάμπο
επανωτίζω = βάζω απανωτά, το ένα απάνω στο άλλο
Εργκενέ ντερέ = ο Εργίνης ποταμός
έρμος = έρημος, ακατοίκητος, αδέσποτος, άθλιος, άτιμος
εσέκ = γαϊδούρι. Εσέκογλου & εσόγλου εσέκ = γαϊδούρας γιος, βαριά βρισιά
εσνάφι και συνάφι =συντεχνία
εύκαιρος = άδειος, ελεύθερος, με ελεύθερο χρόνο

ζαβλακωμένος = ζαλισμένος, αποβλακωμένος
ζαβός = χαζός, βλάκας, ανάποδος
ζαλώνομαι — φορτώνομαι, παίρνω στην πλάτη μου
ζαμακώνω = ξυλοφορτώνω, χτυπάω
ζαμάνι = καιρός, χρόνος. Ζαμάνια = πολύς καιρός
ζαμπάκι = υάκινθος, κρίνος
ζαμπίτης = αξιωματικός, αστυνομικός
ζαπτιές – χωροφύλακας του οθωμανικού κράτους
ζαπώνω = καταλαμβάνω αυθαίρετα, πιάνω, κάνω δικό μου, κλέβω, αρπάζω
ζαρζαβατζής = μπαξεβάνης, πωλητής λαχανικών
ζαρζαβάτια = λαχανικά
ζάφτι, ζάπι (κάνω) = δαμάζω, υποτάσσω στη δύναμή μου
ζεβζέκης = από το οθωμανικό zevzek ο ελαφρόμυαλος
ζεμπίλι = μικρή ψάθινη τσάντα, πετσέτα με προσφάι δεμένη σταυρωτά
ζερβός, -ή, -ί= αριστερός, -ή, -ό
ζέρντελο = βερίκοκο
ζευγάρι = δύο ζώα (άλογα, αγελάδες, βουβάλες) που ζεύει ο γεωργός στο κάρο, στο αλέτρι, στο αλώνι
ζιανεύω = χαραμίζω, ξοδεύω ανώφελα
ζιπούνι = είδος λεπτού εσώρουχου για βρέφη
ζνίχια τα = τράχηλος, αυχένας, σβέρκος
ζόρ’ – κολάι= δυσκολία, ευκολία μέ τό ζόρ’ μέ τό κολάϊ
ζορμπαλής = νταής, τυραννικός, άγριος, βίαιος
ζορμπαλίκι = νταηλίκι, βία, επίδειξη δύναμης
ζουμπάς = μικρός, μικροκαμωμένος
ζορλατίζω, -ομαι = ζορίζω, -ομαι, καταβάλω παραπάνω δύναμη, καταπονώ
ζούζουλο = μικρό έντομο, ζωύφιο, σκαθάρι
ζουρλαμάς = πρήξιμο απ’ το ζόρισμα
ζούλεια = ζήλεια
ζουμπούλ(ι) = υάκινθος
ζουνάρι = ζωνάρι
ζουπώ = πιέζv, σπρώχνω
ζούφιος = χωρίς χυμό, χωρίς περιεχόμενο, κούφιος
ζουφώνω= χώνω, κρύβω
ζύγι = ζύγισμα, δράμι, βαρίδιο της πλάστιγγας
ζυγούρι = διπλοχρονίσιο αρνί
ζωντανοζύγι = το ζύγισμα του ζώου ζωντανού

θα να + ενεστώτας = θα + αόριστος. Θα να πάω = θα πήγαινα, θα να κάμω = θα έκαμνα
θανατικός = φανατικός
θαραπαύομαι = θεραπεύομαι, ευχαριστιέμαι
θαρρεύω & θαρρώ = νομίζω, πιστεύω, φαντάζομαι
θέλει = χρειάζεται, πρέπει, επιβάλλεται (τώρα θέλει να πάμε να τόνε βρούμε)
θελιά – θηλιά
θελυκώνω = θηλυκώνω, κουμπώνω
θεριός = σωματώδης, μεγάλων διαστάσεων
θεριστής = ο Ιούνιος
θέρμη — ελονοσία
θημωνιά & θεμωνιά = σωρός από δεμάτια τοποθετημένα με τέχνη σαν «σπιτάκι»
θημωνιαμένοι = απανωτοί, ο ένας απάνω στον άλλονα σαν τα δεμάτια της θημωνιάς
θρίμπος = θυμάρι
θρονιάζομαι = κάθομαι άνετα, πιάνω θέση (θρόνο) σαν να μου ανήκει δικαιωματικά
θρύβω = θρυμματίζω, μεταβάλλω σε θρύμματα, θρύψαλα, τρίμματα
θυμητικό = μνήμη, μνημονικό
θωριά = θεωρία, εμφάνιση, όψη, παρουσιαστικό
θωρώ = θεωρώ, παρατηρώ, κοιτάζω, βλέπω (συλλοΐσμένο σε θωρώ, θέλω να σε ρωτήσω)

ικιντέ = η απογευματινή προσευχή (από δω και το «κεντί» = απόγευμα)
ικράμι = περιποίηση, κέρασμα
ιμάμ μπαϊλντί = ο ιμάμης μπαΐλντισε, λιποθύμησε. Φαγητό με μελιτζάνες, σκόρδο και κρεμμύδι
ιμάμης = χότζας, μουεζίνης, ο ιερέας που από το μιναρέ καλεί τους πιστούς σε προσευχή
ιμαρέτ — φτωχοκομείο, φιλανθρωπικό ίδρυμα
ιμλάκ = φόρος οικοδομών
ιμπρίκ = μπρίκι
ίνσαλλαχ = πρώτα ο Θεός, μακάρι, άμα θέλει ο Θεός, είθε
ισνάφι & συνάφι= συντεχνία
ι(γιου)φκάδες = ψιλοκομμένες χιλοπίτες

κα’ = κατά (κα¹ το χωριό = κατά το χωριό)
καβάκι = το δένδρο λεύκη
καβάκι γυρνάω = γυρίζω ανάποδα, γυρίζω τούμπα
καβούνι = πεπόνι
καβουρμάς = παγωμένο κρέας που έβρασε προηγούμενα στο λίπος του
καβραντίζω = συλλαμβάνω, αρπάζω, πιάνω σφιχτά, μαγκώνω
καδής= δικαστής
καζαντζής = χαλκουργός, κατασκευαστής καζανιών
καζάντια = κέρδη καζαντίζω = κερδίζω
καζάς = επαρχία
καζίκι = παλούκι, δυσάρεστη εμπειρία
κάζοτο = λεπτό αγριόχορτο της θερισμένης καλαμιάς με μικρά ροζ ανθάκια
καθαρό = άδειο ρακοπότηρο, κρασοπότηρο
καΐλα, καϊλές = καούρα, σκασίλα, καημός, στεναχώρια
καϊμάκι = η κρέμα, η πέτσα του γάλακτος
καϊντίζω = κόβω το κρέας ψιλά κομματάκια σαν κιμά
καΐσι = βερύκοκο
κάκαδο, κακάδι = κρούστα από αίμα στην πληγή
κάκητα = κακία
κολάι = κασσίτερος
καλαμιά = το καλάμι των σιτηρών που απομένει στο χωράφι μετά το θερισμό, το θερισμένο χωράφι
καλαμπαλίκια = αφθονία
καλαμωτή = πλέγμα από καλαμιές
καλέμι = μεταλλικό μυτερό εργαλείο μήκους 25 εκ., με πάχος καλαμιού
καλές = κουλάς, κάστρο
καλιβώνω = πεταλώνω, καλίβωμα = πετάλωμα
καλντερίμι = λιθόστρωτο, πλακόστρωτο
καλούδια = αγαθά, δωράκια
καλούπι = (για τυρί) πλάκα, κομμάτι
καλπαζάνης = αναξιόπιστος, τεμπέλης, κάλπης
καλτάκα = πόρνη, του σκοινιού και του παλουκιού, βρομιάρα
κάλφας = πρωτομάστορας, αρχιμάστορας
κάμα η = δίκοπο μαχαίρι
κάμα το = καύσωνας
καμάς ο = σφήνα από ξύλο ή πέτρα
καματερός = πολύ εργατικός, που δεν υπολογίζει τον κάματο
καμπάδικο = αφράτο, χοντρό αλλά ελαφρύ. Καμπάδικο πιπέρι = πιπεριά για γέμισμα
καμπαρντίζω = φουσκώνω, υπερηφανεύομαι, μερακλώνομαι, έρχομαι στα κέφια
καμτσίκι = βούρδουλας, στενή δερμάτινη λωρίδα δεμένη σε λεπτή βίτσα
καμτσικώνω = χτυπάω με το καμτσίκι
καμώνομαι = προσποιούμαι, υποκρίνομαι
κανάκεμα = χάιδεμα, φροντίδα, γλυκά λόγια
κανάτι = παραθυρόφυλλο από συμπαγές ξύλο χωρίς γρίλιες, μικρό δοχείο νερού ή κρασιού
καντάρι = ζυγαριά για μεγάλα βάρη, με τη βέργα, το τοπούζι και τη μανέλα, μονάδα βάρους ίση με 44 οκάδες (57 περίπου κιλά)
κατιφές = βελούδο, είδος λουλουδιού
καπάτσος = καταφερτζής
καπίστρι = το ειδικό δέσιμο του ζώου απ’ το κεφάλι, από σχοινιά ή λωρίδες δέρματος
καπλάνι = τίγρις, ο αρχηγός των σκυλιών του κοπαδιού
καπλαντίζω = σκεπάζω, καλύπτω, σεντονιάζω (παπλώματα)
καρά= μαύρο
καρά κιοπέκ = μαύρο σκυλί
καρά μπασάκ = στάχυ με μαύρο άγανο
καρά σαμπάν = μικρό αλέτρι
καραβάν σεράι = το χάνι των καραβανιών, πανδοχείο
κάραγατς = το μαυρόδεντρο, η φτελιά
καραγκιόζης = μαυρομάτης
καρακόλι = αστυνομικό τμήμα
Καραμανλής = ο καταγόμενος απ’ την Καραμανία
καραμούζα = τρομπέτα
καραμπάσικο= με μαύρο κεφάλι
καράμπογια = μαύρη βαφή, κατάμαυρος
καράρ(ι) = ταίρι, σχέδιο, ρυθμός, ρέγουλα
καράτσαλι = κακό αγκάθι
καρδάρα = μακρύ ξύλινο κυλινδρικό δοχείο όπου χτυπιέται το γάλα για την εξαγωγή του βούτυρου
καρδάρι = χαμηλό ανοιχτό δοχείο, συνήθως μεταλλικό, για άρμεγμα
καρέ, καφεδάκι = τετράγωνο κεντητό, υφαντό, πλεκτό κλπ κάλυμμα τραπεζιού
καρσί = αντίκρυ, απέναντι, προς καρσιλαμάς = ο αντικριστός χορός
καρτάλι = αετός
καρτέρι = ενέδρα, παγάνα
κάρτικο = γηρασμένο, σκληρό (για λαχανικά)
κάσα = ταμείο, κιβώτιο από σανίδες, ξύλινο πλαίσο στήριξης θυρών & παραθύρων, φέρετρο
κασαμπάς = πόλη, η κεντρική αγορά
κασαπειό = κρεοπωλείο
κασάπικο το = χασάπικος χορός
κασμάς = σκαπάνη, σκαπτικό εργαλείο
κατακόβομαι = κόβομαι σε πολλά σημεία, κατακουράζομαι, αποκάμνω, εξαντλούμαι
καταπόδι = καταπόδας, από πίσω καταποδιαστά – το ένα πίσω απ’ το άλλο, απανωτά
κατεβασιά = υπόστεγο με κλίση σε συνέχεια της σκεπής
κατέχω = γνωρίζω, ξέρω πολύ καλά
κατής & καδής = Τούρκος δικαστής που δικάζει με βάση το μουσουλμανικό νόμο
κάτια τα = δίπλες, κομμάτια, δυο κάτια = διπλωμένο στα δυο
κατίκι = τυρί με γάλα ύστερα από ζύμωση
κατ’μάς= κρέας κατώτερης ποιότητας
κατιφές & καντιφές = είδος λουλουδιού, βελούδο
κατοσταράκι= μεταλλικός μαστραπάς που χωράει 100 δράμια
κατράνι – άλειμμα, κατράμι, γράσο, το κατάμαυρο
κατσάκι = φυγάς, φυγόστρατος
κατσαμάκι = χυλός από αλεύρι καλαμποκιού με λάδι στο φούρνο
κατσιάζω = χάνω τη λάμψη μου, ζαρώνω, συρρικνώνομαι, μαραίνω & μαραίνομαι,
κατσίβελος = γύφτος
κατσιρμάς = αυτός που ξέφυγε, ο λαθραίος
κατσίτε = καθίστε
κατσουρντάω, κατσιρντάω & κατσουρντίζω = αφήνω άθελά μου να γλιστρήσει κάτι απ’ τα χέρια μου
καφασωτό παράθυρο – με ξύλινο δικτύωμα
καψίδα = άγονο χωράφι, που στεγνώνει γρήγορα και καίει το γέννημα, συνήθως «αλμύρα»
κελέκι =άγουρο και άνοστο (καρπούζι)
κελεπούρι = ανέλπιστο εύρημα, ανέλπιστη ευκαιρία, λαχείο
κεμέρι = βαλάντιο, πορτοφόλι, ζώνη με θήκη για χρήματα,
κεντί = απόγευμα, από το ικιντέ, την απογεματινή προσευχή των μουσουλμάνων
κενώνω = αδειάζω φαϊ απ’ τον τέντζερη στα πιάτα
κεπέγκια = τα ξύλινα κανάτια, φύλλα μαγαζιών
κερεστές = ξυλεία
κερεστετζής = ξυλέμπορος
κερπίτσι = πλίνθος, πλιθί
κερχανατζής = ο θαμώνας των πορνείων κερχανές= πορνείο, μπορντέλο
κεσάτι = αναδουλειά, εμπορική απραξία
κεσές = μικρό πήλινο ή γυάλινο σκεύος
κεσίν = η σφαγή, σφάζω
κετσές = χοντρός τρίφτης μπάνιου
κεφαλάρι = η κεφαλή, η αρχή, το επάνωμέρος
κεφαλάρι του τροχού = ο κεντρικός άξονας του τροχού (αφαλός)
κεφαλάρι του χωραφιού = το επάνω και το κάτω σύνορο του χωραφιού
κεφαλαριά = το εξάρτημα απ’ τα χάμουρα που φοράει το ζώο στο κεφάλι
κεφάλι = μονάδα μέτρησης του αριθμού των ζώων
κεχαγιάς = επιστάτης, κτηνοτρόφος με μεγάλο κοπάδι
κηρατζής = αγωγιάτης
κιαγιάς= υπάλληλος
κιγμάς = κιμάς
κιζιλτζές = σίκαλη, βρίζα
κιλίμι = υφαντό στρωσίδι με σχέδια
κιμπάρης = κύριος, φιλότιμος, αξιοπρεπής
κιόι = χωριό
κιοπέκ = σκυλί
κιορ΄ς = τυφλός
κιούγκι = πήλινος σωλήνας νερού
κιούπι = μικρό πυθάρι
κιουτσούκ = μικρός
κιρίσια = δοκάρια της οροφής
κιρλαντίζω = φεύγω τρέχοντος από φόβο, φεύγω εσπευσμένα από φόβο
κ’σούρα = άτεκνη, στείρα, ανίκανη για τεκνοποίηση
κληματσίδα = κληματόβεργα
κλωθουρίζω = γυροφέρνω
κλώθω = περιστρέφω με τον κλώστρο διπλό το νήμα του αδραχτιού για να γίνειπιο ανθεκτικό
κοιλό = (πιθανόν απ’ το κοίλο) ξύλινο κυλινδρικό δοχείο μέτρησης των σιτηρών ίσο με 22-25 οκάδες
κοιλό = μέτρο έκτασης. Χωράφι ενός κοιλού: αυτό που για να σπαρεί χρειάζεται ένα κοιλό σπόρο
Κόκκινη Μηλιά = τα βάθη της Ανατολής
κοκόνα = κυρά (χαϊδευτικά)
κοκοντάκισμα = η χαρακτηριστική φωνή της κότας (κοκο ντακ) μόλις γεννήσει το αβγό
κολάι = ρέγουλα, τρόπος
κολοκύθια στο πάτερο = λόγια του αέρα, τρίχες
κόμα = ακόμα πιο, πιο, περισσότερο
κονάκι = σπίτι, διοικητήριο, αστυνομικό τμήμα, δικαστήριο
κονοστάσι ναού = τέμπλο
κονταυγή = λίγο πριν το χάραμα
κοντραμπατζής = λαθρέμπορος
κοντσές = μισάνοιχτο λουλούδι, μπουμπούκι
κοντυλώ – ταλαντεύομαι, παραπατώ, ζαλίζομαι
κοπάζω = εξασθαινώ, ξεθυμαίνω, ηρεμώ
κόπανος= ο μηρός, το μπούτι
κόρζα = κοριός
κόρφος = λιμάνι, κόλπος, στήθος, βυζιά
κορώνω = ανάβω ξαφνικά, φλογίζομαι, αναψοκοκκινίζω (από θυμό)
κόσα = μεγάλο δρεπάνι με μακρύ στειλιάρι και χειρολαβή
κοσάω, κοσεύω = τρέχω
κοσί = τρέξιμο, τροχάδην. Ούλο κοσί =τρέχοντας συνέχεια
κοστερίτσα = σαύρα
κοτάω = τολμώ
κοτζάμ & κοτζαμάν = ολόκληρος, τόσο μεγάλος
κοτς, κότσι = κριάρι, αστράγαλος ποδιού
κότσαλα = κομμάτια από άτριφτα στάχια
κοτσάνι = (μεταφ.) κοτσονάτος, δυνατός, ακμαίος
κότσια = αστράγαλοι των αρνιών με τα οποία έπαιζαν τα παιδιά
κουγιουμτζής, κουϊμτζής = ο χρυσοχόος
κουζούμ = μάτια μου, αρνάκι μου
κουϊτής = απάνεμο μέρος
κουϊτλίδικο = απάνεμο
κουκί = ο καρπός της κουκιάς, κόκκος,
κουκουνάρι, κουκουνάρα = καλαμπόκι
κουλαξίζης= ο χωρίς αυτιά, ο κουτσάφτης
κουλές = πύργος
κουμάρι = σταμνί, τυχερό παιχνίδι με χρήματα
κουμάσι = κοτέτσι
κουμπουλιά = στοίβα, μικρός λόφος, από το κούμουλους λατιν.
κουντούρια = κλειστά υποδήματα
κουντουρντίζω = επιμένω φορτικά, κάνω αμάν για κάτι, λυσσώ
κουπάνα = ξύλινη μακρόστενη ταΐστρα προβάτων
κούπανος = ξύλινος κόπανος της πλύσης, κυλινδρικό κομμάτι από κορμό δέντρου με χερούλι
κούρβουλο = ο κορμός του κλήματος
κουρελένια = κουρελούδες
κουρί – δασάκι
κούρκα – γαλοπούλα
κουρκούτι = χυλός από σταρίσιο αλεύρι
κουρμπάνι = θυσία ζώου, κρέας του ζώου που θυσιάστηκε, με ρύζι ή μπλιγούρι
κουρμπάτσι = μαστίγιο, καμτσίκι
κουρνιάστρα = οριζόντιο ξύλο μέσα στο κοτέτσι πάνω στο οποίο κοιμούνται οι κότες
κουρντίζω = πειράζω, περιπαίζω, στήνω, υπόσχομαι πράγματα που δεν θα κάνω
κουρσές = βελονάκι δαντέλας
κουρσούμι = βαριά μεταλλική σφαίρα, μεγάλο βάρος,
κουσούρι= ελάττωμα κουσουρλής = με κουσούρι, με πρόβλημα, με ελάττωμα κουσουρλίδικος = ελαττωματικός
κουτούκι = χοντρός κορμός δέντρου
κουτουρού = κατ’ αποκοπή, δίχως μέτρημα ή ζύγισμα, χωρίς περίσκεψη, στην τύχη
κούτρα = μέτωπο (ανθρώπου, ζώου)
κρένω & κρίνω = μιλώ
κριγιάς = κρέας
κρίνα η & κρινί = κούτα, κουτί
κρομμύδι = κρεμμύδι, αλλά και στομάχι πουλιού
κρυοσύνη = δροσιά

λάβρα = καύσωνας
λαγήνα & λαΐνα= στάμνα λαγίνι, λαΐνι – σταμνί
λαγούμι = υπόγεια στοά, φωλιά αγριμιού
λαθεύω = λαθώνω, κάνω λάθος
λαΐνα = η μεγάλη στάμνα
λαλαγκάκι & λαλάγγι = λαλαγγίτα, είδος τηγανίτας
λάλημα = η φωνή των πουλιών, κελάιδημα, λόγος
λαλήματα = μουσικά όργανα, αλλιώς παιχνίδια
λανάρα = μηχανή για ξάσιμο μαλλιού
λάπατο = αγριολάχανο με φαρδιά φύλλα
λαρδί = παστό λίπος του χοιρινού
λαφρύς, αλαφρύς, λαφριός = χαζούτσι- κος, ανόητος
λαχταρώ, λαχταρίζω = ανυπομονώ, κατατρομάζω, ποθώ, επιθυμώ
λειτουργιά = πρόσφορο
λειψό ψωμί = ψωμί χωρίς προζύμι
λέλεκας & λελέκι = πελαργός
λεμόντουζου (το) = σκληρό κιτρικό οξύ που διαλυμένο σε νερό αντικαθιστά το λεμόνι
λέσι = πτώμα, ψοφίμι
λεχούσα = λεχώνα, η γυναίκα που πρόσφατα γέννησε και μένει ακόμα στο κρεβάτι.
Ληγόρης= Γρηγόρης
λημέρι = καταφύγιο, φωλιά αγρίων ζώων
λιανίζω = κόβω σε πικρά κομματάκια
λίβας = νοτιοδυτικός καυτός άνεμος
λίγδα = το λίπος που προκύπτει απ’ το τσιγάρισμα μικρών κομματιών χοιρινού απ’ τα μπόσκα
λιγώνομαι = αισθάνομαι λιγούρα, ζαλάδα από πείνα
λιμασμένος = πολύ πεινασμένος
λιμόρια= τα νεκροταφεία
λιόγερμα = ηλιόγερμα, ηλιοβασίλεμα
λιόκαμα = μεγάλη ζέστη (ήλιος + κάμα)
λισγκάρι & λισγάρι = μυτερό και πιο επίπεδο είδος φτυαριού κατάλληλο για σκάψιμο
λιχνίδια = τα υπολείμματα απ’ το λίχνισμα, σπασμένα στάρια με μισοτριμμένα στάχια
λιχνίζω = χωρίζω, με τη βοήθεια του αέρα, το στάρι από το άχερο
λόγκος = θαμνότοπος
λογοδίνω = δίνω λόγο αρραβώνα, αρραβωνιάζομαι ανεπίσημα
λογοσήμαδο = το φλουρί που άφηνε ο γαμπρός στο δίσκο, όταν τον κερνούσανε κατά την πρώτη επίσκεψη στη νύφη
λόρδα = πείνα μεγάλη
λουλάς = πίπα
λουλουδιά = η ακακία με τα άσπρα άνθη
λόυρα = τριγύρω
λουρίδα = η ζωστήρα, η ανδρική ζώνη
λοϋρίζω, τροΰρίζω, κλωθοϋρίζω = τρι- γυρνώ, τριγυρίζω, γυροφέρνω λουφάζω = ησυχάζω, κρύβομαι

μ’ ούλη = παρόλη
μαθές = βέβαια, δηλαδή, λοιπόν, εξάλλου
μαϊμάρης – ο κάτοχος μαϊμούς μαϊμούνι = μαϊμού
μακάμι = μουσικός ανατολίτικος σκοπός
μακαράς = ξύλινο καρούλι
μακάτια = ντιβανοσκεπάσματα, κρεβατοστρώσια
μαλάκι = βουβαλάκι
μάλαμα = χρυσάφι
μαλάς = μυστρί
μαμάνη= γιαγιά
μανέ= μάνα
μαμούδια = έντομα κολεόπτερα, ζωΐφια
μάνα νερού & νερομάνα = πηγή νερού
μανάλι = μανουάλι, μεγάλο κηροπήγιο του ναού
μανέλα = το ξύλο που έβαζαν δυο άνδρες στον ώμο τους για να κρεμάσουνε το καντάρι
μανίκι = το στυλιάρι, η ξύλινη λαβή των γεωργικών εργαλείων
μάνταλο = ο σύρτης της πόρτας, αμπάρα
μαντζάνα = μελιτζάνα
μαντζούνι = παχειά ζύμη από διάφορα φαρμακευτικά είδη, αλοιφή
μάξους = επίτηδες
μαραφέτι = μικρό εργαλείο, μικρό αντικείμενο
μαρή = μωρή. Συνηθισμένη λέξη πριν από μερικά χρόνια
μαριά & παλιομαριά = γριά προβατίνα
Μαρίτσα ο Έβρος
μαρκάλημα = βάτεμα, οχεία, συνουσία κατοικιών και προβάτων, μαρκαλώ = (για τράγους και κριάρια) βατεύω, οχεύω, επιβαίνω
μάρτης = οι πολύχρωμες κλωστές κεντήματος στο λαιμό και στον καρπό των παιδιών
μάσαλλα (μάσαλλαχ) = φτου φτου να μη σε ματιάσω, τι ωραίο, ό,τι ποθεί ο Θεός
μασάλι – ευχάριστη αφήγηση, παραμύθι
μασιά = σιδερένια τσιμπίδα για τα κάρβουνα
μαστραπάς = μεταλλικό κύπελο με χερούλι
ματζίρης= πρόσφυγας
ματσόβεργα = από το μάτσι (κομμάτι ανοιγμένου φύλλου ζύμης) και τη βέργα, φυλλόβεργα, πλάστης
μαχαλάς = γειτονιά
μαχανάς = πληγή, θέμα, ιστορία, μηχανή
μεγαλόμερες – τα δωδεκάμερα, οι μέρες από Χριστούγεννα μέχρι τα Φώτα
Μεγάλος Πόλεμος = ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος
μεϊντάνι & μεϊντάνα = πλατεία, ανοίχτωμα, πιάτσα
μεϊντανλίκι = ανοίχτωμα
μερακλαντίζω = έρχομαι στα μεράκια
μεράς & μοιράς = το αγρόκτημα(τοι τσιφλικά, του χωριού κ.λ.π.)
μερεμέτι = επιδιόρθωση, μικροεπισκευι
μέρια = μέρη
μέρχαμπα = χαίρεται
μεσάλα= μεγάλη πετσέτα
μεσές & μεσιά= βελανιδιά
μετζίτ = τούρκικο νόμισμα
μηλιόρι = δίχρονο θηλυκό αρνί, πρωτόγεννη προβατίνα
μια φορά = πάντως. Εγώ μια φορά ο είπα = εγώ πάντως…
μιλέτ, μιλλιέτ – εθνότητα, ράτσα,
μιλήνα = τηγανιτή τυρόπιτα
μιντέρι = ξύλινος ή χτιστός καναπές μαξιλάρες
μισιακά = χωράφια που την παραγωγή τους μοιράζονται από μισή ιδιοκτήτης και καλλιεργητής
Μισίρι = Αίγυπτος
μισκίνης = βρώμικος, δυστυχής
μίσκω, μνήσκω = μένω
μισοκάδικο = κύπελο μισής οκάς (200 δράμια ή 640 γραμμάρια)
μιτάρι – εξάρτημα του αργαλειού που μετακινεί τις κλωστές του στημονιού για να περνάει η σαΐτα
μοίρα & μοιρίτσα = κομμάτι κρέας
μόλα η = μικρή ανάπαυλα κατά την ώρα της δουλειάς
μολεύω = μολύνω, μιαίνω, ατιμάζω, μαγαρίζω
μοσκιά = μοσχοβολιά μοσκίζω = μοσχοβολώ
μοσχοκάρφι = μοσχοκάρυδο, γαρύφαλλο
μοτόρι = καΐκι με μηχανή
μουεζίνης = εκείνος που καλεί τους πιστούς στο τζαμί από το μιναρέ
μουζντές = η καλή είδηση, το φιλοδώρημα για την καλή είδηση
μουλάς = τίτλος των ανώτερων μουσουλμάνων ιεροδικαστών, δάσκαλος του θείου και του ανθρώπινου νόμου
μουλαταύτα = ωστόσο, παρόλα αυτά, μολαταύτα
μουμπαντελέ = ανταλλαγή
μουμτζής = κηροποιός μουμτζίδικο = εργαστήριο κεριών
μουρνταρεύω = βρωμίζω, λερώνω, μολύνω μουρντάρικο = λερωμένο, βρόμικο, μο- λυσμένο
μούρτζος = λερωμένος στο πρόσωπο, άνιφτος
μουσαφίρ οντάς = σάλα
μουσαφίρης = μουσαφίρης, επισκέπτης μουσαφιριό = επίσκεψη
μουσκάρι = μοσχάρι
μουσλούκι = κάνουλα, μικρό πλατύ δοχείο με κάνουλα, νιπτήρας
μουστερής = πελάτης, αγοραστής
μουτάφης = κατασκευαστής τρίχινων ειδών, σάκκων, τουρβάδων κλπ
μουτεμένη κότα= η κότα που έπαψε να γεννά.
μούτλακ = οπωσδήποτε, απαραίτητα
μουτσούνα = μάσκα, προσωπίδα, μούτρα
μουφτής = εκπρόσωπος της θρησκείας & ερμηνευτής του ιερού νόμου.
μουχαμπέτι = κουβεντολόι
μουχαρεμπέ = πόλεμος
μουχατζίρης = Τούρκος πρόσφυγας
μουχτάρης = πρόεδρος του χωριού
μπαγάσας = κατεργαράκος
μπαΐλντίζω = λιποθυμώ, χάνω τις αισθήσεις μου, κουράζομαι, αποκάμνω
μπαϊράμ = μεγάλη γιορτή των μουσουλμάνων.
μπαΐρι = λόφος, αψήλωμα. Μπάΐρα = μεγάλος λόφος
μπακαλούμ = να δούμε, ας δούμε
μπακέτο = πακέτο
μπακίρα = χάλκινο μεγάλο σκεύος που έμπαινε πάνω στη φωτιά μπακιρτζής = ο κατασκευαστής μπακιρικών
μπαλντίρια = οι γάμπες, οι μηροί
μπαλούκ = ψάρι μπαλούκ παζάρ & μπαλουκχανάς= ψαραγορά
μπαλτάς= τσεκούρι μπαλτατζής= ο ξυλοκόπος με μπαλτά
μπαμπατζάνη ς & μπαμπατζάνικος = θεριός, σωματώδης
μπαξίς & μπαχτσίς = φιλοδώρημα, λάδωμα
μπάρεμ = τουλάχιστον
μπασάκι = στάχυ
μπασπεχλεβάνης = πρώτος, μεγάλος παλαιστής, αρχιπαλαιστής
μπασταρδεύω = νοθεύω, αλλοιώνω
μπάσταρδο = νόθο
μπατάκι = βούρκος, λάσπη, έλος
μπατακώνω = βουλιάζω στη λάσπη, στο μπατάκι
μπαταλάκι = το εξάρτημα της ζυγαριάς του κάρου που αντιστοιχεί στο κάθε άλογο
μπαχτσές = λαχανόκηπος
μπεζαχτάς – το συρτάρι του ταμείου, ταμείο, χρηματοκιβώτιο
μπεζερίζω = μπουχτίζω, εξαντλούμαι κυρίως ψυχικά, μαυρίζει η ψυχή μου
μπεζεστένι = σκεπαστή αγορά με πολύτιμα εμπορεύματα
μπεζίρι = λινέλαιο μπεζιρχανάς = λινελαιουργείο
μπέσμπελί = προφανώς
μπεκιάρης = εργένης
μπέλα = (για πρόβατα) άσπρα
μπελάς = όλεθρος, κακό φορτίο, στεναχώρια, πρόβλημα
μπελί = γνωστό, φανερό, σαφές
μπέλκιε, μπέλκιομ = ίσως, μήπως
μπεντέλι = το ποσό που πλήρωναν οι χριστιανοί για απαλλαγή απ’ το στρατό, το αντισήκωμα
μπερεκετλίδικο = παραγωγικό, πλούσιο
μπερεκέτ(ι)= πλούτος, αφθονία, παραγωγή, απόδοση
μπερντές = κουρτίνα
μπεσατζής = υφασματοπώλης μπεσατζίδικο = υφασματοπωλείο
μπέσι = θρεφτάρι, ζώο της πάχυνσης
μπεχτσής = φύλακας, αγροφύλακας
μπιλέμ = πλέον, επιπλέον, με το παραπάνω
μπιλίορσονουζ; = κατάλαβες;
μπινέκι = άλογο ελεύθερης βοσκής, απαλούκωτο
μπίμπασης = ταγματάρχης
μπίρπαρα = μια πεντάρα, χωρίς αξία
μπιτσίμ = είδος, σχήμα, τρόπος. Τι μπιτσίμ = τι είδους;
μποζαλίκ’= βοσκοτόπι
μποκλατίζω = εξαντλούμαι, εξουθενώνομαι, παραδίνομαι, χάνω τις δυνάμεις μου, παραλύω
μποκλούκια & μπουκλούκια = συγκεντρωμένα άχρηστα μικροπράγματα, δυσχέρειες
μποσκαίνω = χαλαρώνω μπόσκος = χαλαρός, ανέτοιμος
μποστάνι = χωράφι με πεπόνια και καρπούζια
μποσταντζής = ιδιοκτήτης μποστανιού
μπουγάζι = ρεύμα αέρα που έρχεται από στενό φυσικό πέρασμα
μπουγάς=ταύρος
μπουγιούκ σαμπάν = μεγαλάλετρο
μπουγιουρντί = διαταγή μπουγιουρντίζω = διατάζω
μπούγιουρουν = ορίστε, περάστε
μπούζι = πάγος, παγωμένο
μπουλαστώ= χτυπώ με ξύλο, δέρνω
μπουλούκι = λόχος
μπουμπρέκια – νεφρά
μπουνακεύω = παθαίνω άνοια, παραγερνάω
μπουνάκης = ανόητος, υπέργηρος, βλάκας, μωρός
μπουνάρι = πηγή νερού, νερομάνα
μπουνταλάς= κορόιδο, χαζός
μπουντρούμι = σκοτεινή φυλακή
μπουρέκι = στριφή γεμιστή πίτα
μπουρμάς= βραχιόλι ευτελούς αξίας (συνήθως γυάλινο)
μπουρντίζω = στρίβω κάτι πολλές φορές με σκοπό να το κόψω, ευνουχίζω
μπουχτίζω =παραχορταίνω
μποχτσάς = μπόγος από σεντόνι με δεμένες σταυρωτά τις γωνίες
μπρισίμι = μεταξωτή κλωστή
μπρομυτίζω = πέφτω μπρούμυτα στο χώμα, με το πρόσωπο (μύτη) στο έδαφος
μπροστέλα = ποδιά της νοικοκυράς μπροστομούνι= ποδιά της νοικοκυράς, μπροστέλα. Το φορούσαν και οι άνδρες στο στάβλο
μπρούσκο =κρασί ύστερα από πλήρη ζύμωση, δυνατό λίγο στυφό
μυλόπετρες – οι δυο κυλινδρικές πέτρες του μύλου

ναμάζι = προσευχή μουσουλμάνων: σαμπάχ (πρωί), ογλέι (μεσημέρι), ικιντέ (απόγεμα), αξάμ (βράδυ), γιατσί (δείπνο).
ναμκιώρης = λαίμαργος, άπληστος, αχόρταγος ναμκιώρικα = λαίμαργα, αχόρταγα
ναμλί και λαμνί = η λωρίδα, το πλάτος που θερίζει μια κόσα
ναχιγιές = δήμος
νε καντάρ = πόσο, πόσα
νε καντάρ ζαμάν = πόσος καιρός
νε.,.νε = ούτε.. .ούτε
νιώνω = έχω νου, αντιλαμβάνομαι, γνωρίζω, καταλαβαίνω
νογάω = εννοώ, καταλαβαίνω, αντιλαμβάνομαι
νταβαντούρι = σύγχυση, φασαρία
νταβούλι = τύμπανο
νταβραντίζω = ζωηρεύω, δυναμώνω
νταγιάκι = στήριγμα, υποστήριγμα νταγιακώνω = στηρίζω, υποστηρίζω με νταγιάκι
νταγιαντώ = ακουμπώ, στηρίζομαι, βασίζομαι, κάνω υπομονή
νταής = ο θείος, ο μπάρμπας, ο αρχηγός του λόχου των γενιτσάρων, ψευτοπαλικαράς νταηλίκι = ψευτοπαλικαριά, ψευτομαγκιά
νταλάκα = πρησμένη κοιλιά
νταλάκι = η ασθένεια άνθρακας, πρήξιμο της σπλήνας
νταλγκάς= εσωτερικός πόνος, της καρδιάς
ντάλι = κλαδί, κλωνί
νταλωμένος = ζαλισμένος νταλώνομαι = ζαλίζομαι
νταμκάς = λεκές, κηλίδα, σημάδι
νταμουζλούκι = (επί ζώων) για αναπαραγωγή, ράτσα
νταμπλάς = συμφόρηση
νταρντανίζω = ταρακουνάω
ντεβές – καμήλα ντεβετζής = καμηλιέρης
ντελάλης & τελάλης = δημόσιος κήρυκας, διαλαλητής
ντελής = τρελός
ντεμέκ = τάχα
ντερβίσης = μάγκας
ντερές = ρέμα, ποτάμι
ντερλικώνω = τρώω υπερβολικά, παραφουσκώνω την κοιλιά
ντέρτι = πόνος, θλίψη, μέριμνα, έννοια
ντίκικα = ίσια, κατακόρυφα, απόκρυμνα. ντίκικα γιάρια = απόκρυμνος γκρεμός
ντίμινι σικτίμινι = βαριά βρισιά
ντίμπιντουζ = πάτος ίσιος, ολότελα, εντελώς, ολωσδιόλου
ντιπ = καθόλου ΄
ντερέκ(ι) = δοκάρι
ντογρού & ντουγρού = κατευθείαν, ίσια εμπρος
ντομούζ = γουρούνι
ντονμές – ο Εβραίος που αλαξοπίστησε, που τούρκεψε
ντοντουρμάς = παγωτό
ντουγάνι / ντογάνι (το) = (μτφ) μικρόμυαλος, αργόστροφος
ντουζένια τα = μεγάλες χαρές, μεγάλες δόξες
ντούζικος = μεγαλοπρεπής, γνήσιος
ντουκουρτζούμι = σωρός (μικρή θημωνιά) από δεμάτια συνήθως σε σχήμα σταυρού
ντουλγκέρης & δουλγέρης = χτίστης
ντουμάνι = σύννεφο πυκνού καπνό σύννεφο σκόνης. Επίρρημα: γρήγορα, σαν καπνός, γίνηκε καπνός, χάθηκε
ντούμπλα = τουρκικό νόμισμα αξίας δύο τούρκικων χρυσών λιρών
ντουνιάς= κόσμος
ντούρος = άκαμπτος, στητός, κοτσανάτος, παραγεμισμένος
ντουρούκι = κορυφωτό
ντουρντουβάκι = βουλγάρικο τάγμα καταναγκαστικής εργασίας
ντουσεμές = πάτωμα κάσας του κάρου
ντουσλαμάς = χοντροκομμένος
ντραγκουμάνος = κουμανταδόρος, επιστάτης
ντυλίζω = τυλίγω
νυφιάτικος = σκοπός του γάμου
νυφίτσα = κουνάβι
νυχτέρι = νυχτερινή εργασία, συγκέντρωση τα βράδια στα σπίτια για κουβέντα και εργασία
νώμος = ώμος

ξαλωνίζω = τελειώνω τον αλωνισμό
ξανοίγομαι = εκμυστηρεύομαι, μιλώ πιο εύκολα
ξανοίγω = ξεχερσώνω, μετατρέπω ακαλλιέργητη έκταση σε χωράφι
ξαρίζω = καθαρίζω το στάβλο φτυαρίζοντας
ξεγενιάζω = χάνω τη γενιά μου, τη συγγένειά μου
ξεγέρνω = γκρεμίζω
ξεδιακρίνω = ξεχωρίζω, γνωρίζω, βλέπω καθαρά
ξεδιαλέγομαι = ξεμπλέκω, ξεφεύγω, βγαίνω έξω απ’ το πλήθος
ξεθελυκώνω = ξεθηλυκώνω, ξεκουμπώνω
ξεκοπή = αποκοπή, χωρίς ζύγισμα, εφάπαξ συμφωνία
ξεπεζεύω = αφιππεύω, ξεκαβαλικεύω ξεπετάγομαι = βγάζω φτερά, μεγαλώνω, ενηλικιώνομαι
ξεπεταρούδι = το πουλί που αρχίζει να πετά και ν’ απομακρύνεται απ’ τη φωλιά του
ξεροπάγι = παγετός χωρίς βροχή
ξεσυνερίζομαι & συνερίζομαι = συναγωνίζομαι, αμιλλώμαι
ξετινάζομαι = μεγαλώνω, ενηλικιώνομαι
ξεφουρνίζω = βγάζω απ’ το φούρνο, βγάζω απ’ το στόμα, λέω συνήθως κάτι που δεν πρέπει, χωρίς περίσκεψη
ξεφτέρια = εξαπτέρυγα
ξίγαλο = γιαούρτι
ξιπάζομαι = νομίζω ότι είμαι σπουδαίος, παριστάνω το σπουδαίο, ξαφνιάζομαι
ξόμπλια = στολίδια, τα πουλάκια στην κουλίκα του γάμου
ξου-ξου = έξω, τρόπος για να διώξουμε κυρίως τις κότες
ξω – ξύνω

οβάς= κάμπος όπου βρίσκονται τα χωράφια
Οβριός = Εβραίος
ογλέι = η μεσημεριανή προσευχή
ογλού = παιδί
ολντού = έγινε, τελείωσε, πέθανε
ολούθε = από παντού, από όλες τις κατευθύνσεις
ολούκι = υδροροή, λούκι, κιούγκι Μπήκα στ’ ολούκι = συμβιβάστηκα
ολόυρα, λόυρα & ολόγυρα = γύρω γύρω
όμπιο & έμπυο = πύον
οντάς = κάμαρα
όντας = όταν
ορμάνι =χέρσο με άγριους θάμνους, θαμνότοπος, ρουμάνι
ορμηνεύω = συμβουλεύω ορμήνια = συμβουλή
ορνίθια = όρνιθες, κότες
ορταλίκι = ο τόπος, ο ντουνιάς, μεγάλη περιοχή
οτούρ μπακαλούμ = κάτσε να δούμε
ουλάν = παιδί (αγόρι) ούλο κοσί – τρέχοντας
ουστάμπασης = ο επικεφαλής, ο επιστάτης
όχιντρα = οχιά
οψιμάδι = το όψιμο, το τελευταίο, αυτό που έγινε στο τέλος της εποχής

πααίνε = από το πααί(νου)νε = πηγαίνουν
παγάνα = καρτέρι, ενέδρα
παιδί= αγόρι
παίνια = παινέματα
παίρνω -ομαι = παντρεύομαι
παϊτόνι = άμαξα με άλογα
παιχνίδια = τα μουσικά όργανα (με όργανα, με τούμπανα και με πολλά παιχνίδια)
παιχνιδιαραίοι = οργανοπαίχτες
παλάντζα = ζυγαριά, κρατάω παλάντζα =κρατάω ισορροπία
παλιομαριά & μαριά = γριά προβατίνα
παλιός = ο μεγαλύτερος σε ηλικία, της παλιάς γενιάς
παμούκ = βαμβάκι
πάνα = μεγάλο κομμάτι ύφασμα στην άκρη μεγάλου κονταριού για τον καθαρισμό του δαπέδου του φούρνου
πανίζω = καθαρίζω με την πάνα τα κάρβουνα και τη στάχτη από το δάπεδο του φούρνου
πανωκάσι = το επάνω μέρος της κάσας της εξώπορτας
παπάρα = ψωμί μουσκεμένο σε νερό, γάλα, ζουμί φαγητού
παπουδιάζω = μουλιάζω, μουσκεύω (κυρίως για χέρια και πόδια)
παραβγάζω = συνοδεύω κάποιον που αναχωρεί και τον αποχαιρετώ, ξεπροβοδίζω παράβγαλμα = ξεπροβόδισμα
παράδες υμ= οι παράδες μου
παρακεντές = άνθρωπος που ζει σε βάρος άλλων, τιποτένιος, μηδαμινός
παραπέτια = τα πλαϊνά της κάσας του κάρου, λέγονται και αγγίσια
παράς = τούρικο νόμισμα, το φλουρί της βασιλόπιτας
παραστέκομαι = στέκομαι κοντά, συμπαραστέκομαι, περιποιούμαι, στηρίζω, βοηθώ
παρλαντίζομαι = ξεσκίζομαι, χτυπιέμαι και οδύρομαι
παρμάκια= οι ακτίνες του τροχού του κάρου
παρμακλίκια = κάγκελα ξύλινα, φράχτης
παράνομα = επίθετο
παρτάλι & παρτσάλι = κουρελιασμένο παλιόρουχο, κουρέλι, τιποτένιος άνθρωπος
παρτσαλιασμένη = κουρελιασμένη, κομματιασμένη
παστάλι= διαλογή των ξερών καπνόφυλλων κατά μέγεθος και ποιότητα
πάστρα = καθαριότητα παστρεύω = καθαρίζω παστρικός = καθαρός
πατακιό = άμυαλη γυναίκα, βλαμμένη πατατούκα = χοντρό χειμωνιάτικο επανωφόρι
πατέκα = μονοπάτι
πάτερα= τα οριζόντια ξύλα της σκεπής
πατιρντί= φασαρία
πατούνα = πατούσα
παχνί = φάτνη, χτιστή (συνήθως) ή ξύλινη «σκάφη» όπου τοποθετείται η τροφή των ζώων
πέδικλο = το ξύλο με το οποίο δένουν μεταξύ τους τα πόδια του ζώου για να μην απομακρύνεται
πεδικλώνομαι = μπερδεύομαι, παραπατάω, σκοντάφτω και πέφτω
πεζεβέγκης = τουρκ. Pezevenk = ο ανήθικος, ο μαστροπός
περεχύνω = καταβρέχω, ρίχνω από πάνω
περιδρομιάζω = τρώω υπερβολικά μεγάλη ποσότητα φαγητού
περικοκλάδα = αναρριχώμενο αυτοφυές λεπτόκλαδο φυτό με άνθη χωνάκια
πέσε πέσε = πες πες, λέγε λέγε
πεσίν = τοις μετρητοίς, αντίθ. βερεσέ
πεσκέσι = δώρο
πέταυρο=νάρθηκας
πετιμέζι = γλυκό πυκνόρευστο υγρό απ’ το βράσιμο του μούστου
πετσί = δέρμα
πεχλιβάνης = παλαιστής
πήχη η = παλιό μέτρο μήκους ίσο με 50 εκ.
πιάνομαι (κάπου)= πιάνω δουλειά. Πιάστηκε τσομπάνος στο κοπάδι του τάδε πιάνω = συλλαμβάνω, μένω έγκυος πιάσκε = πιάσ(τη)κε πινάκα = μεγάλο πιάτο πινάκι = πιάτο
πινακωτή = ξύλινη στενή σκάφη με χωρίσματα για τα ψωμιά πινακωτόπανο = το πανί που καλύπτει την πινακωτή
πινίγω = πνίγω
πισινέλα = εξάρτημα απ’ τα χάμουρα, δερμάτινες λωρίδες που αγκαλιάζουν τα πισινά του ζώου
πισμανεύω = μετανιώνω
πισπιλίζω = πασπαλίζω
πίτσικος = μικρός, ασήμαντος, τιποτένιος
πλαλώ & πιλαλώ =τρέχω γρήγορα
πλαστό ψωμί = ψωμί με προζύμι
πλατέα = πλατεία, το μεϊντάνι
πλεμάτι = δίχτυ
πλιθί = χωμάτινο τούβλο που ψήνεται στον ήλιο
ποδένομαι = φορώ τα ποδήματα πόδημα = υπόδημα, παπούτσι
ποδοπάνια= υφαντά πανιά που χρησιμοποιούνταν για κάλτσες απ’ αυτούς που φορούσαν γουρουνοτσάρουχα.
πολεμώ = προσπαθώ έντονα, αγωνίζομαι να πετύχω, πασχίζω, μοχθώ
πομπεύω = διαπομπεύω, εξευτελίζω
πόνειε = πονούσε
πόστα = κατσάδα, αργοκίνητο τρένο
πόσταντζης = ταχυδρόμος
ποτούρι = ανδρική βράκα
πουλάδα = νεαρή κότα, μεταφ. φουντωτό νεαρό βλαστάρι
πούλια η = μικρός μεταλλικός δίσκος με τρύπα στη μέση, διακοσμητικό γυναικείων ενδυμάτων
πρέπω = ομορφαίνω, ταιριάζω, είμαι κατάλληλος. «Τα ρούχα τόνε πρέπουνε πολύ».
πρήσκανε = πρήσ(τη)κανε
προβαίρνω = προβάρω, δοκιμάζω
προσκυνώ = φιλώ το χέρι, εκδηλώνω το σεβασμό μου, την εκτίμησή μου

ραΐζω = ραγίζω
ρακί = τσίπουρο ρακιτζής = παραγωγός ή πωλητής ρακιού ρακιτζίδικο = το ποτοποιείο ρακοβάρελο = βαρέλι με ρακί ρακοκάζανο = άμβικας απόσταξης τσίπουρου (ρακιού)
ράφη η = ράφι
ραχάτι = ξεκούραση, αραλίκι
ρεμπεσκές = χάΐνης, τεμπέλης
ρετσέλι = γλυκό από κολοκύθι ή σύκο βρασμένο στο μούστο
ρημάδα = άτιμη, ανεπιθύμητη
ρημάδι = ερείπιο, άχρηστο, άτιμο, τιποτένιο
ροβολώ = τρέχω γοργά
ροβύθι = σε περιόδους έλλειψης καφέ, καβούρντιζαν ρεβύθι ή και κριθάρι
ροδάνι = όργανο που μαζί με την ανέμη χρησιμοποπιούνται για το μασούριασμα της κλωστής
ρόκα = διχαλωτή βέργα για την τουλούπα του μαλλιού
ροκάνι = εργαλείο ξυλουργού, αλλιώς πλάνη
ρούγα = το στενό πέρασμα ανάμεσα στα σπίτια
ρουγκούσκο = πρόβατο με κέρατα
Ρουμ = Ρωμιός Ρουμ μαχαλάς = η συνοικία, η γειτονιά των Ρωμιών Ρούμελη = η χώρα των Ρουμ, των Ρωμιών
ρούπι = το 1/8 του εμπορικού πήχη. Δεν το κουνάω ρούπι = δεν εννοώ να μετακινηθώ ούτε κατ’ ελάχιστον
ρούσα = κοκκινωπή Ρούσος, πληθ. οι Ρους = ο Ρώσος
Ρωμιός = ο Έλληνας της οθωμανικής αυτοκρατορίας

σα θέλει = καθόλου παράξενο, δεν αποκλείεται, ώρα είναι
σα κάτ’= προς τα κάτω
σαβουρντάω & σαβουρντίζω = εκσφενδονίζω, πετάω με δύναμη
σαγανάκι – μικρό χρονικό διάστημα, λίγο
σάγια = καλύβα από καλάμια
σαγιάκι = χοντρό μάλλινο ύφασμα της Θράκης για εξωτερικά ενδύματα
σαζάνι = γριβάδι, κυπρίνος
σάζι = συμπαγές νεροκάλαμο για στέγες και ψάθες
σαΐτα = εξάρτημα του αργαλειού που περνάει το υφάδι μέσα από τις κλωστές του στημονιού
σακάτης = ανάπηρος σακατλίκι – αναπηρία
σαλαάτ – η προσευχή της Παρασκευής
σάλι = η σχεδία του ποταμού
σαλιάγκι = σαλιγκάρι
σάλμα = χοντρό άχυρο που έμενε ύστερα απ’ τον αλωνισμό βρώμης και κριθαριού με την «τρεχούλα»
σαλντίζω & τσαλντίζω = ορμώ (κυρίως για σκυλιά)
σάματις = μήπως
σαμόλαδο = σουσαμόλαδο σαμολχανάς = ελαιουργείο σουσαμιού, σουσαμελαιουργείο
σαμπάν = αλέτρι
σαμπάχ = πρωϊ, πρωινός, η πρωινή προσευχή των μουσουλμάνων Σαμπάχ χιλντιζί = πρωινό άστρο, ο Αυγερινός
σάνα = σαν να, ωσάν, μήπως, λες και
σαντζάκι = νομός σαντζάκμπεης = νομάρχης
σαούλι = νήμα της στάθμης
σάρα = επιληψία
σαράφης = αργυραμοιβός
σαρή = κίτρινο
σαρή μπασάκ = κίτρινο στάχυ
σασιρντίζω = τα χάνω, ζαλίζομαι
σασκίνης = ανόητος Δεν είναι ιδιαίτερα βαρύς χαρακτηρισμός, γι’ αυτό και λέγεται και περιπαικτικά. Ακούγεται και σερσερής
σασκινιά = ανοησία
σατίρι = μαχαίρι εστιατορίου, μπαλταδάκι του πατσά
σατσάκι = μαρκίζα, γείσο, εξοχή της σκεπής
σάτσι= λεπτό μεταλλικό φύλλο πάνω στο οποίο ψήνουν πίτες
σαχανάκι = χάλκινο πιάτο, μικρό τηγάνι
σαχατζής = ωρολογάς σαχατζίδικο = ωρολογοπωλείο
σαχνισί = εξώστης στο πάνω πάτωμα
σαψάλης (& σάψαλο) = με αδέξιο περπάτημα, βραδυκίνητος, ετοιμόρροπος, εξασθενίσμενος
σβάρνα & δράλα = γεωργικό εργαλείο που σέρνουν τα ζώα για το σπάσιμο των σβόλων και την ισοπέδωση του χωραφιού
σγάρα – πρόλοβος πουλερικών
σεβνταλίδικος = αγαπησιάρικος σεβντάς = καημός ερωτικός, της αγάπης
σεινάμενη = (μάλλον απ’ το σείεμαι = κουνιέμαι) λικνιζόμενη. Σεινάμενη κουνάμενη
σεϊτάν = διάβολος
σεκερτζής = ζαχαροπλάστης
σεκλέτι = στεναχώρια, μαράζι, μελαγχολία, θλίψη
σελάχι = δερμάτινη ζώνη στη μέση για μαχαίρια
σέλι = ρεύμα, πλημμύρα, χείμαρρος
σεμές = ορθογώνιο μακρόστενο κεντητό, πλεκτό κλπ κάλυμμα
σεντέλ-μεντέλ = καταδώ και κατακεί, παραπατώντας, τρεκλίζοντας
σεντούκι = μπαούλο, κιβώτιο
σεράι & σαράι = παλάτι, ανάκτορο
σερμεγιές & σερμεγιά = κεφάλαιο, κατάθεση, μαγιά απ’ το βιος
σερμπέσικα = ελεύθερα, άνετα
σερμπέτι = νερό με ζάχαρη, γλυκόπιοτο
σέρνει = (επί ζώων) είναι σε φάση οργασμού επιθυμεί ζευγάρωμα
σερσέμης = χαζός, μπουνταλάς, βλάκας
σερσερής = ανόητος (πιθανόν απ’ το σερί & σερήδες = πιστοί μουσουλμάνοι)
σέρτικος = ατίθασος, σκληρός, βίαιος, οξύθυμος
σεφτές = η πρώτη πώληση της ημέρας μετρητοίς, το χερικό
σηκώνω = (για κτίσματα) χτίζω, ανεγείρω αλλά και ξεσπιτώνω, μετακινώ, αρπάζω. Σηκώνουν το νεκρό: τον παίρνουν απ’ το σπίτι του
σιάζω & σιάχνω – τακτοποιώ, διορθώνω
σιλμές = ίσιος, κοφτός
σιλτές – μαλακό στρώμα στο πάτωμα, στρωματόπανο
σινέτια = μητρώα
σινί = μεγάλο ρηχό ταψί
σινίρι = νεύρο
σινσιλές = σόι, συγγενολόι
σιντεφένια = μαργαριταρένια
σιχτιρίζω = βρίζω άσχημα
σκαμπίλι – χαστούκι, χαρτί της τράπουλας
σκατομπούρμπουλοι = κολεόπτερα που κάνουν μπάλες τα κόπρανα των ζώων
σκαφίδα = τσίγκινη σκάφη λουσίματος & πλυσίματος ρούχων
σκεμπές – κοιλιά, στομάχι σφαγμένου ζώου
σκερβελές = αδύνατος, σκελετωμένος
σκιάζαρος = σκιάχτρο
σκιάζομαι = τρομάζω, αντιλαμβάνομαι
σκολνώ – σχολώ, τελειώνω
σκοτιδιάζω = σκοτεινιάζω, γίνομαι σκοτεινός
σκούζω = φωνάζω, καλώ, προσφωνώ
σκουμπώνω = ανασκουμπώνω, σηκώνω τα μανίκια
σκρόφα = γουρούνα, παλιογυναίκα, πόρνη
σκύβαλα = άτριφτα στάχια ανακατωμένα με πετραδάκια και κομμάτια καλαμιάς
σουγιάς ο, σογιά η = μικρό μαχαίρι με πτυσσόμενη λεπίδα και ξύλινη ή κοκάλινη λαβή
σοκάκι = δρόμος χωριού ή πόλης
σόπα, σοπανίκα = χοντρή βέργα
σορβάτκα = το τυρόγαλο που τρέχει από το στράγγισμα του τυριού
σούδα = στενό μονοπάτι ανάμεσα στα σπίτια, ρούγα
σουλτάν μερεμέτ = επιδιόρθωση του σουλτάνου, ξυλοκόπημα, ξυλοδαρμός
σημάδια =δώρα αραβώνα
σουουτιά = ιτιά
σουρί = σωρός, πλήθος. Ένα σουρί άλλοι = ένα σωρό άλλοι
σουρμαλίζω= σέρνω δω κει θυμωμένα
σουρντίζω = διαρκώ, τραβώ σε μάκρος, επιμηκύνω χρονικά
σούρντισμα = το τράβηγμα σε μάκρος, επιμήκυνση του χρόνουθ
σουρτουκεύω = γυρνώ στους δρόμους, δεν κάθομαι στο σπίτι μου, αλητεύω, περιφέρομαι άσκοπα
σούτικο = χωρίς κέρατα
σοφράς = χαμηλό τραπέζι
σπαθόλαδο = λάδι που έχει μέσα λουλούδια σπαθόχορτου
σπαργωμένα = παραγεμάτα, τσιτωμένα, παραφουσκωμένα
σπαχής = αξιωματικός του ιππικού
σπετσέρης = φαρμακοποιός
σπίρτο = οινόπνευμα
σπιτάλι = νοσοκομείο
στάλα, σταλίτσα = σταγόνα, μια στάλα = πολύ λίγο, λιγάκι
στανιό = το έτσι θέλω, ζόρι, βία
σταπίδα = σταφίδα
στέγνα = ξηρασία, ξέρα, στεγνό έδαφος
στέκα = στάσου, σταμάτα
στέρφο – άκαρπο, άγονο, που δε γέννησε
στεφάνια τον τροχού = τα μεταλλικά στεφάνια του κεφαλαριού του τροχού
στημόνι = οι κλωστές κατά μήκος του αργαλειού (από τυλιγάδι σε τυλιγάδι)
στούμπωμα & στούπωμα =τάπα, βούλωμα
στραγγουλώ & στραγγουλίζω = στραμπουλίζω, εξαρθρώνω μέλος του σώματος
στράφι= σπατάλη, μάταια, άδικα
στραφτάδα = λάμψη, ζωηρότητα, φεγγοβόλημα
στρέχω = συμφωνώ, δέχομαι
συνάφι & ισνάφι = συντεχνία, συνένωση ατόμων με επαγγελματική συνάφεια
συντράβλιστο = μακριά σιδερόβεργα εργαλείο του φούρναρη
συντροφιάζω = αποκτώ σύντροφο, συνεταίρο
συργιανώ ή συργιανίζω = σεργιανώ, παρακολουθώ μια εκδήλωση
συρμός = επιδημία
συχώριο = συγχώρεση, άφεση αμαρτιών, κέρασμα για συχώρεση του νεκρού
σφαλίζω & σφαλιώ = κλείνω, κλειδώνω
σφοντύλι = ξύλινη ροδέλα που προσαρμόζεται στο κάτω μέρος του αδραχτιού για ισορροπία
σφουγγί – πετσέτα για σφούγγισμα του τραπεζιού
σφουγγίζω = σκουπίζω με πετσέτα ή πανί

ταβάς = μεγάλο στρογγυλό ταψί
ταγκαλάκι = απολίτιστος Τούρκος της ενδοχώρας
ταή = ζωοτροφή
ταϊφάς = ομάδα, συνεργείο τρυγητών
ταμάμ = ακριβώς, απάνω που, ό,τι πρέπει, σωστά
ταμάχι = πλεονεξία, απληστία ταμαχκιάρικο = άπληστο, ανικανοποίητο, αχόρταγο
ταμπάνι = το εξωτερικό μεταλλικό στεφάνι του τροχού, το σκληρό έδαφος
ταμπλάδες = δίσκοι
τανιέμαι & τανιούμαι = τεντώνομαι
ταξίμι = μουσικός ανατολίτικος σκοπός
ταπί= υφαντό, ή κεντητό διακοσμητικό χαλί τοίχου, με παραστάσεις
ταφτάς = μεταξωτό ύφασμα
τεζέκι = μεγάλος χωμάτινος σβώλος
τεζιάκι = πάγκος
τεκές = μοναστήρι, οίκημα δερβίσηδων
τεκνεφέζικος = ασθματικός (τεκνεφέζικο άλογο = άλογο που φουσκώνει)
τέλι = πολύ ψιλό σύρμα, μεταλλική κλωστή, στόλισμα
τεπές = μικρός λόφος, στοίβα
τερζής = ράφτης
τερλίκι = πάνινη παντόφλα, συνήθως πλεχτή χειροποίητη
τερτίπι = τρόπος, μέθοδος, τέχνασμα για παραπλάνηση
τεσεκιούρ = ευχαριστώΤετράδη = Τετάρτη
τζαμεκιάνι & τζαμλίκι = βιτρίνα, τζαμαρία
τζαμί = τέμενος με μιναρέ
τζάμπα = χωρίς πληρωμή, άδικα, μάταια
τζαμπάζης & τσαμπάζης = ζωέμπορος
τζαν τζιν = ερημιά
τζαναμπέτης = ανάποδος άνθρωπος, ο είπα-ξείπα
τζάνεμ, τζάνιμ, τζάνουμ = ψυχή μου, καλέ μου
τζαντιρμάς = χωροφύλακας, αστυνόμος
τζαντόγρια = παλιόγρια
τζερεμές = άδικη ζημιά, τα σπασμένα, νωθρός άνθρωπος
τζεσβές = μπρίκι
τζέρτζελο/ τζερτζελές = η κατάσταση που όλοι περνούν καλά και συνδυάζει την διασκέδαση με αστεία ή ευχάριστα περιστατικά
τζιβαέμι, τζεβαΐρι, τζιβαερικό= διαμάντι, κόσμημα, πολύτιμος λίθος, θησαυρός
τζιγιέρι, τζιέρι = συκώτι
τζιμάνης = ωραίος, λεβέντης, αξιαγάπητος, ανοιχτόκαρδος
τζινώ= τσιμπώ
τζιτζί = παιδικό παιχνίδι, κομψός άνθρωπος
τζιχάντ = ιερός πόλεμος
τιμαρεύω – δέρνω άγρια
τιτίζης = σχολαστικός, λεπτολόγος, παράξενος, γρινιάρης
το δίχως άλλο = οπωσδήποτε
τόι – γυμνολαίμικο όρνεο
τόκα = τσούγκρισμα, τόκα το = δώσ’ το, άντε γεια
τοκάς = μεταλλική πόρπη, αγκράφα ζώνης
τολ = μεταλλική αψιδωτή κατασκευή στρατοπέδων
τοπούζι = το βάρος που μετακινείται πάνω στη βέργα του κανταριού, χυτή σφαίρα
τουζλούκια = μάλλινες περικαλαμίδες
τουλούμι = ο ασκός από δέρμα κατσίκας ή προβάτου για το πήξιμο του τυριού.
τουλούμπα = αντλία νερού
τουλούπα = τούφα από μαλλί (συνήθως άσπρη) ή βαμβάκι, κεφάλι με άσπρα μαλλιά
τουλπάνι = λεπτός γυναικείος κεφαλόδεσμος
τουρβάς = σάκος συνήθως με ιμάντα. Κρεμώ τουρβά στα ζώα = τα βάζω να φάνε
τουρλούκι = χοντρό και μακρύ κομμάτι από κορμό δέντρου, πρώτη ύλη για τα καμίνια
τουρμούκι = μεγάλη ξύλινη τσουγκράνα
τουρούκι = παλαμίδα, ψάρι που αφθονεί στον Εύξεινο Πόντο και στη Θάλασσα του Μαρμαρά
τουτουντζής = καπνοπώλης
τραντανίζομαι = ταρακουνιέμαι έντονα
τράχωμα = τα περιουσιακά στοιχεία της προίκας (χωράφια, ζώα κλπ)
τρεχούλα & τροχούλα = πέτρινος ή τσιμεντένιος κύλινδρος με τον οποίο πατούσαν το αλώνι βρώμης ή κριθαριού
τριχιά = μακρύ χοντρό σχοινί από τρίχες κατσίκας
τρόυρα, τρόγυρα, λόυρα, ολόυρα = τριγύρω
τροΰρίζω & λοϋρίζω = τριγυρίζω, τριγυρνώ, γυροφέρνω, περιφέρομαι
Τρυγητής = ο Σεπτέμβρης
τσαΐρι & τσαϊρότοπος = λειμώνας, αυτοφυές λιβάδι που θερίζεται κυρίως για σανό
τσάκ = έως, μέχρι
τσάκα = (απ’ το τσακώνω) παγίδα, δόκανο
τσακίρης = γαλανομάτης
τσακμάκι = αναπτήρας, παιχνίδι, χουνέρι, κάζο
τσακμακίζω = βγάζω σπίθες
τσάκνο = πολύ λεπτό ξερό κλαδάκι, ξερό χορτάρι (το καλάμι του)
τσακσίρια= ανδρικές, θρακιώτικες βράκες, ποτούρια
τσακώνω = πιάνω, συλλαμβάνω
τσαλί = χαμηλό αγκάθι (χόρτο)
τσαλίκικο = ατροφικό, κούφιο, χαλασμένο, ελλιποβαρές. Τσαλίκικα στάρια
τσαλίμι = επιδεξια κίνηση, κόλπο, τέχνη, αυτοσχεδιασμός
τσαλκιτζής – οργανοπαίχτης
τσαλντίζω – σαλντίζω = ορμώ
τσάλντισμα = επίθεση, επιθετικό γαύγισμα
τσάμι = πεύκο
τσαμλίκι = πευκόδασος
τσαμπάζης & τζαμπάζης = ζωέμπορος
τσαμπούκ = γρήγορα
τσανάκα = πιατέλα, σουπιέρα
τσανάκι = πιάτο
τσάντζαλο = ολωσδιόλου κουρέλι. Κομμένο, λιωμένο, άχρηστο ρούχο
τσαντίλα = αραχνοΰφαντο ύφασμα για το στράγγισμα του τυριού ή του γάλακτος
τσαούσης = λοχίας, αστυνόμος, θρασύς
τσάπουρνο = καρπός τσαπουρνιάς, είδος βάτου
τσαπράζι = μεταλλικό περιλαίμιο των σκυλιών (και με καρφιά) για προστασία από τους λύκους
τααραπιδιά = γκορτσιά, αγριαπιδιά τσαρές = δουλειά
τσαρντάκι = πρόχειρο υπόστεγο από καλάμια ή κλαδιά
τσαρσί = αγορά. Καπαλί τσαρσί = κλειστή αγορά
τσάσκα = φλυτζάνα
τσατάλα & τσατάλι = διχάλα, φούρκα, ξύλινο δεκράνι για τα δεμάτια
τσατί = ο ξύλινος σκελετός της σκεπής. Τέσσερα καδρόνια που ξεκινούν απ’ τις γωνίες και ενώνονται στην κορυφή
τσατσά = αδερφή
τσεγνές = σαγόνι
τσεκιά τα = οι δερμάτινες λωρίδες, που ενώνουν το χαμούτι με τη ζυγαριά του κάρου
τσεκίτσι = σφυρί, ειδικό σφυράκι για χτύπημα και λέπτυνση της κόσας
τσεκμές = σβανάς, κλαδευτήρι, οδοντωτός καμπυλωτός σουγιάς
τσελέκα = πολύ αδύνατη, πετσί και κόκαλο
τσελίκι = μικρό κομμάτι ξύλου με μυτερές τις δυο του άκρες, παιδικό παιχνίδι
τσερβούλια= τσαρούχια
τσέργα = μάλλινη κουβέρτα και μεταφορικά: η καλύβα, η τέντα του αμαξιού, η κορυφή του κεφαλιού μας «κάηκε η τσέργα μας»
τσερπί = κομμένο κλαδί δέντρου με παρακλάδια
τσερτσεβές = η κάσα, το κούφωμα
τσεσβές & τσισβές = μπρίκι για καφέ στη χόβολη
τσεσίτι = είδος, φαινόμενο
τσεσμές = βρύση του χωριού
τσέτης = στρατιώτης στρατού ατάκτων, ληστής
τσιβί = καρφί
τσ(ι)βίκης = ευκίνητος
τσιγαρίδες = τα μικρά τσιγαρισμένα κομματάκια απ’ τα μπόσκα του γουρουνιού μετά την αφαίρεση της λίγδας
τσιγκρίζω = τσουγκρίζω
τσίκνα = κατουρλιό, μυρωδιά από κα- τουρλιό
τσικρίκι – ανέμη, ροδάνι του πηγαδιού, μαγγάνι
τσιλές = κούκλα κλωστής, πλεξούδα από κλωστή
τσιμένι = πράσινο ανοιξιάτικο χορτάρι, σκορδοκοκκινοπίπερο παστουρμά
τσινάω = (στα ζώα) λακτίζω, τινάζω τα πίσω πόδια, αντιδρώ, γκρινιάζω
τσιντάνι = πορτοφόλι
τσίπα = λεπτή μεμβράνη, ντροπή, συστολή
τσιπλάκης = γυμνός, φτωχός, κακομοίρης
τσίπουρα τα = πολτός από τσαμπιά και φλούδες που απομένουν μετά την έκθλιψη των σταφυλιών
τσίπουρο = ρακί, απόσταγμα των τσίπουρων
τσιράκι = βοηθός, μαθητευόμενος
τσίρλα = ευκοίλια
τσιροπούλι = μικρό πουλί, σπουργίτι
τσίτες = υψηλά παραπέτα του κάρου με δικτυωτό σύρμα για μεταφορά αχύρου
τσίτη η = στενό πηχάκι
τσίτι το = βαμβακερό ύφασμα με απλή ύφανση
τσίτσα τσίτσα = βουκίτσα βουκίτσα, λίγο λίγο
τσίτσιδη όρνιθα = η γυμνολαίμικη κότα
τσιτσιδώνομαι = ξεγυμνώνομαι
τσιφλικάς = ιδιοκτήτης τσιφλικιού
τσιφλίκι = αγρόκτημα, μεγάλη ιδιωτική έκταση
τσιφούτης = τσιγκούνης, φιλάργυρος
τσιφτές = είδος βάρκας, δίκανο όπλο
τσίφτης = τέλειος, άψογος
τσιφτσής = ιδιοκτήτης ζεύγους βοδιών, ο ζευγάς, ο γεωργός
τσογλάνι = ιτς ογλάν, νεαρός στην υπηρεσία του σουλτάνου, παλιόπαιδο, αλήτης
τσοκ= πολύ
τσόλι = φθαρμένο ρούχο, παλιόρουχο
τσομάκι = χοντρή βέργα, ρόπαλο, το ξύλο. Έφαγε ένα τσομάκι!
τσομλεκτσής= κατασκευαστής μικρών πήλινων αγγείων, των τσομλεκιών
τσορμπάς = σούπα και γενικά ζουμερό φαγητό
τσορμπατζής, -ού = πλούσιος, μη μουσουλμάνος
τσότρα = ξύλινο ημιστρόγγυλο παγούρι για ποτό (κρασί, ρακί)
τσουγκρανίζω = γρατσουνίζω
τσούκνα = μάλλινη υφαντή μεσόφουστα
τσουράπια = μάλλινες πλεκτές κάλτσες
τσουρμαλίζω = μαδάω, προκαλώ με τα δάχτυλα και τα νύχια ζημιά κάπου (τσουρμάλισε τα τριαντάφυλλα), γρατσουνίζω
τσουρμάς = χαρταετός
τσουρούκικος = σάπιος, αδύνατος, μικρής αντοχής
τσούσια = στην πλάτη
τσούσκα = μικρή πράσινη ή κόκκινη καυτερή πιπεριά
τσοχατζής = κατασκευαστής ειδών από τσόχα
τυλιγάδια = οι δυο έξονες του αργαλειού, που στον ένα τυλίγεται το μιτάρι και στον άλλο το υφαντό

υμ = αντιστροφή του «μου”. Δικός υμ = δικός μου, αδερφός υμ = αδερφός μου
ύστερο = ομφάλιος λώρος
υτ = αναστροφή του «του». Δικός υτ = δικός του
υφάδι – η κλωστή ή το κουρέλι που περνιέται με τη σαΐτα κάθετα στο στημόνι

φαίνω = υφαίνω
φαλτσέτα = κοφτερό εργαλείο με πλατεία κόψη
φάντης = βαλές
φαντό = υφαντό
φάντρα = υφάντρια
φαρφουρένιο = πορσελάνινο
φαφούτης = με λειψά δόντια, χωρίς δόντια
φέγγω = φωτίζω, αδυνατίζω πολύ (έφεξε = αδυνάτισε πολύ)
φελί = φέτα (καρπουζιού, πεπονιού, πορτοκαλιού, κ.λπ.)
φελιάζω = προσθέτω κομμάτι, επιμηκύνω, ενώνω δυο κομμάτια
φέξ‘ (η) = η λάμψη, το φως
φερετζές = γιασμάκι
φευγατίζω = φυγαδεύω
φθίση = φυματίωση
φιλεύω = στρώνω σε κάποιον τραπέζι, δίνω φαγητό
φιρί φιρί = επίμονα
φκέντρα, βουκέντρα = μακριά μυτερή βέργα για τον έλεγχο των ζεμένων βοδιών
φκυάρι = φτυάρι
φκυαρίζω = καθαρίζω με το φτυάρι
φλαγούνα = λαγάνα
φορτιό = φορτίο
φουκαράς = φτωχός, άπορος, δύστυχος, κακομοίρης
φούρκα – διχάλα
φούρλα & φουρλίγκα = χορευτική στροφή, πολλές σβούρες στον αέρα
φουρνόξυλο = μακρύ κοντάρι που στην μια άκρη έχει κάθετο σανιδάκι για το μάζεμα της στάχτης
φουρνόφκυαρο = επίπεδο ξύλινο φτυάρι με μακρύ κοντάρι για φούρνισμα και ξεφούρνισμα
φούσκα = ουροδόχος κύστη
φραγανιά = φρυγανιά
Φραγκιά = η Γαλλία
φράγκο = η δραχμή
φρόκαλα = σκουπίδια
φτουράει = επαρκεί, φτάνει
φυλάω = προσέχω, φρουρώ, περιμένω, καρτερώ
φυλίζι = παραφυάδα, παραβλάσταρο
φυντάνι = νεαρό φυτό, βλαστάρι, παραφυάδα
φυσερό = η φυσούνα απ’ το μουχάνι του σιδερά
φωκάς = το κουτί. Ένας φωκάς σπίρτα = ένα σπιρτόκουτο
φώλιος = το αβγό που παραμένει στη φωλιά για να γεννούν οι κότες
φωτίκι = η αρμαθιά με τα φρούτα, δώρο του νουνού ή της νουνάς στο αδεξίμι παραμονή των Φώτων.

χαβάς = μουσικός σκοπός, μελωδία
χαγιάτι = στεγασμένο μπαλκόνι ανοιχτό ή κλειστό με τζαμαρία
χαζίρικος =κάτι που το βρίσκει κανείς έτοιμο, που αποκτάται δίχως κόπο
χαϊβάνι = ζώο τετράποδο, κουτός άνθρωπος
χαΐνης = τεμπέλης
χαϊνιά = οκνηρία, τεμπελιά
χαϊντάω – χουγιάζω, φωνάζω το κοπάδι να προχωρήσει, διώχνω
χαΐρι = προκοπή, όφελος, πρόοδος. Χαΐρι να γένει = να ζήσει
χαϊρλίδικα = ζωή να ‘χουνε, να ζήσουνε
χαιρσίζης= ανεπρόκοπος
χάιτας = σουρτούκης
χαλνιέμαι = ψυχραίνομαι με κάποιον
χαμαγλί = φυλαχτό
χαμάλης = αχθοφόρος
χαμαλίκα = ειδικό σαμαράκι στην πλάτη του αχθοφόρου
χαμάλικος = αυτός που κάνει χαμαλίκια, μεταφορές
χαμάμ = λουτρό για ομαδικό μπάνιο με ζεστό και κρύο νερό
χάμουρα = ιπποσκευή, το σύνολο των εξαρτημάτων για ζέψιμο του αλόγου
χαμούτι = το η μικυκλικό εξάρτημα απ’ τα χάμουρα που περικλείει το λαιμό του αλόγου
χαμπάρι, χαμπέρι = είδηση, μαντάτο, νέο
χαμπαριάζω = παίρνω είδηση, αντιλαμβάνομαι, καταλαβαίνω
χαμψί = γαύρος, αντζούγια
χάνι = πανδοχείο
χαν(ι)τζής= ιδιοκτήτης του χανιού
χανούμ & χανούμισσα = μουσουλμάνα
χαντούμης = ευνούχος, ανίκανος για τεκνοποίηση
χαρά =γάμος
χαρά στο = Ω, χαρά στο! = αμάν πια, επιτέλους, ίσαμε εδώ χαρά στον = χαρά σ’ αυτόν
χαρα(γ)ή = χαράματα
χαράμι = άδικο, ανώφελο ξόδεμα
χαράρι = μεγάλο σακκί (80-100 οκάδες)
χαρτούρα = τα χρήματα που δίνονται στους μουσικούς πάνω στο χορό
χαρτς το = η λάσπη του σουβά, ασβεστοκονίαμα
χασές = λεπτό βαμβακερό ύφασμα
χασίλι = χορτοβοσκή, πρώιμο κριθάρι για βοσκή
χάσκος = κάτασπρος
χασομέρι = χάσιμο χρόνου, καθυστέρηση, χρονοτριβή
χασταλίκ = αρρώστια
χαστανέ(ς) = νοσοκομείο
χατάς = δυστύχημα, ατύχημα, μεγάλο κακό, συμφορά, ζημιά
χατζ = το προσκύνημα στους ιερούς τόπους
χάφτω = τρώγω και καταπίνω σχεδόν αμάσητα
χερόφτια & χερόχτια =γάντια
χιμάω= ορμώ, ρίχνομαι καταπάνω
χινόπωρο = φθινόπωρο
χιονιά η = χιονιάς, καιρός του χιονιού
χιτς = καθόλου
χόλαν – επιτέλους
χος γκελντίν (γκελντινίζ) – καλώς ήρθες (ήρθατε)
χοτζέτι = τίτλος, συμβόλαιο
χουβαρδαλίκια = γενναιοδωρίες
χουβαρδάς = γενναιόδωρος, ανοιχτοχέρης
χούι = συνήθεια
χουλιάρι = κουτάλι φαγητού
χουνέρι ή και χ’νέρι = πάθημα- εξαπάτηση
χουριέτ = σύνταγμα
χουσιάφι = κομπόστα
χουσμετεύω = κάνω τις καθημερινές δουλειές στο σπίτι, στο σταύλο κλπ
χουσμέτια = υπηρεσίες, καθημερινές δουλειές
χοχλύδια = κοχύλια
χράμι = μάλλινο λευκό υφαντό κλινοσκέπασμα
χρίζω = επαλείφω, ασπρίζω τον τοίχο με ασβέστη
χρίμπος & θρίμπος = θυμάρι
Χριστού του & τα Χριστού = τα Χριστούγεννα
χρονιάρες μέρες = μέρες των μεγάλων εορτών
χρόνος καιρός = μεγάλο διάστημα
χτικιό = φυματίωση
χωνεύουν = (κάρβουνα) καίγονται και χάνουν τη θερμαντική τους ικανότητα
χωρατατζής = αυτός που λέει ή κάνει αστεία
χωρατεύω = συνομιλώ, αστειολογώ, κουβεντιάζω
χωρατό=αστεϊσμός, άκακο πείραγμα

ψάθα = πλέγμα από συμπαγή νεροκάλαμα
ψαθάκι = ψάθινο πλατύγυρο καπέλο
ψάνα = μικρό δεμάτι από στάχια που μαζεύονται με το χέρι
ψηφίζω = δίνω σημασία, υπολογίζω
ψηφωτό = διάδρομος υφαντός με μικρά τετράγωνα
ψιλολόγια = ψιλοπράγματα, μικρού μεγέθους και αξίας πράγματα
ψιχιά = η ψίχα του ψωμιού
ψούνια = ψώνια
ψυχοκόρη = θετή κόρη ψυχοπαίδι = θετό παιδί
ψώμωμα = (για δημητριακά) μέστωμα, ωρίμανση

Ω, χαρά στο! = αμάν πια, επιτέλους

Share this:

Μου αρέσει αυτό: