2η. παλιά τοπωνύμια Πόρπης

     Τα τοπωνύμια όχι μόνο στην Πόρπη αλλά σε όλη την περιοχή της Θράκης ήταν ένα συνονθύλευμα από κυρίως τουρκικά ονόματα. Μην ξεχνάμε ότι η Θράκη δεν γνώρισε 400 αλλά 600 περίπου χρόνια τουρκοκρατίας (1361- 1920). Κι όχι μόνο αυτό. Στα εδάφη της κατοικούσαν και συνεχίζουν να κατοικούν ακόμη πληθυσμοί τουρκόγλωσσοι, ενώ γειτονεύει και με την Τουρκία. Επομένως, ήταν φυσικό όλα σχεδόν τα τοπωνύμια να είναι τουρκικά ή να έχουν εκτουρκιστεί. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η ονομασία της πρωτεύουσας του νομού Ροδόπης, της Κομοτηνής. Το βυζαντινό τοπωνύμιο Κουμουτζηνά έγινε Γκιουμουλτζίνα και μετά Κομοτηνή.

    Όταν η Θράκη απελευθερώθηκε κι ενώθηκε με την Ελλάδα (1920) αναλήφθηκε πρωτοβουλία για τον εξελληνισμό των τοπωνυμίων. Με διάταγμα της 17ης Σεπτεμβρίου 1926 (που επικυρώθηκε με νέο διάταγμα στις 13 Νοεμβρίου 1927 και επικυρώθηκε με το νόμο 4096/1929), το οποίο αφορά ειδικά πάλι στις μετονομασίες, άλλαξαν χιλιάδες τοπωνύμια. Ακολούθησαν κι άλλοι νόμοι και διατάγματα, με τα οποία μετονομάστηκαν πάμπολλα τοπωνύμια, κυρίως το 1957 και το 1977. (Για παράδειγμα με το Προεδρικό Διάταγμα 1123 του 1977 μετονομάζονται πάνω από 500 ονόματα τοποθεσιών στο νομό Ροδόπης).

     Στην εισηγητική έκθεση του υπουργού Εσωτερικών εξηγούνται και οι λόγοι: «Τα βάρβαρα και κακόηχα ονόματα προσβάλλουν το γλωσσικό αίσθημα, επηρεάζουν αρνητικά το φρόνημα των κατοίκων και δημιουργούν ψευδείς εντυπώσεις για την εθνική καταγωγή τους».

    Συστήθηκε, λοιπόν, επιτροπή αποτελούμενη από έγκριτους ελληνομαθείς επιστήμονες (από το νομάρχη, ως πρόεδρο, το μητροπολίτη Μαρωνείας και Κομοτηνής, το διευθυντή του Γυμνασίου, το νομομηχανικό της Νομαρχίας, καθηγητές και άλλους δημοσίους υπαλλήλους) για την απόδοση ελληνικών ονομασιών σε οικισμούς, τοποθεσίες (ποτάμια, ρέματα, λόφοι, περιοχές κ.λ.π.).

     Όπως μπορούμε να διαπιστώσουμε από τις μετονομασίες των κοινοτήτων και οικισμών του Ν. Ροδόπης οι ελληνικές ονομασίες ήταν:

• Αρχαιοπρεπείς (π.χ. Τα περισσότερα χωριά έχουν αρχαιοπρεπή ονόματα: Πόρπη, Αίγειρος, Μέσση κλπ. Η Kalkanca έγινε Ήφαιστος, το Şapçı Σάπαι, το Μουρχάνι Παραδημή, ο Φιλιουρής έγινε Λίσσος, ο Πόσπος Βοσβόζης)
• Μεταφράσεις στα ελληνικά (π.χ. το Χατζηλάρι =Προσκυνηταί, το Σουφλάρι =Ασκητές, το Arabacıköy Αμαξάδες, το Hacıköy Αγιοχώριον)
• Παρηχήσεις που ταίριαζαν στο παλιό όνομα (Το Palazlı έγινε Παλλάδιον, η Kalanca Καλλίστη, το Meşe Μέση, το Melekli Μελέτη, το Sağsallı Σάλπη )
• Πολλά νέα ονόματα πρέπει να επιλέχτηκαν με βάση τα γεωφυσικά χαρακτηριστικά του τόπου (π.χ. Πόρπη, επειδή ήταν σύνδεσμος ανάμεσα σε άλλα χωριά, Γλυφάδα για το γλυφό νερό της, Γλυκονέρι, Παραδημή)
• Τέλος, αρκετά χωριά πήραν το όνομα της παλιάς πατρίδας των προσφύγων: Αίγειρος (που σημαίνει λεύκα, καβάκι) Καβακλή, το Σιδηροχώρι τη μετάφραση της ονομασίας Ντεμίρκιοι)

   Η αλλαγή ονομασίας δεν ήταν βέβαια ασυνήθιστη ούτε αποτέλεσε ελληνική εφεύρεση. Ήταν η φυσιολογική και τυπική επισφράγιση της πολιτικής του καθαρού εθνικού κράτους, το οποίο έπρεπε να αποτινάξει από πάνω του και να σβήσει από το χάρτη του τα ίχνη της ενοχλητικής και απειλητικής ιστορικής μνήμης. Μια τέτοια πρακτική εφαρμόζεται σ’ όλα τα μήκη και πλάτη της γης και με ιδιαίτερη επιμονή στον πολύπαθο βαλκανικό χώρο. Μας το θυμίζει με το δικό του γλαφυρό τρόπο ο σπουδαίος Τούρκος πεζογράφος Αζίζ Νεσίν:

«Δυστυχώς, τις ελληνικές ονομασίες δεν τις αφήσαμε. Πώς ήταν δυνατό να υπάρχουν, λέει, στην Τουρκία περιοχές με ελληνικές ονομασίες! (Ποιος ξέρει πόσοι «στραβοκέφαλοι» σαν τους δικούς μας να υπάρχουν και στην Ελλάδα!). Τις ελληνικές ονομασίες τις αλλάξαμε, τις κάναμε τουρκικές. Λόγου χάρη την περιοχή «Πόδημα» της Μαύρης Θάλασσας την ονομάσαμε «Γιαλίκιοϊ» κι ησυχάσαμε. Μα δεν ξέραμε ότι η λέξη «γυαλί» είναι ελληνική κι όχι τουρκική. Τι ιλαροτραγωδία! Είναι, βλέπετε, αδύνατο ο Τούρκος να απαλλαγεί απ’ τον Έλληνα κι ο Έλληνας απ’ τον Τούρκο. Κι εξάλλου, ποιος ο λόγος ν’ απαλλαγεί ο ένας από τον άλλο;».

    Η εξεύρεση “ιστορικών” ονομάτων ήταν δύσκολη, καθώς οι γνώσεις για την αρχαίο και βυζαντινό παρελθόν της περιοχής ήταν τότε ελάχιστες, η αρχαιολογική έρευνα δεν είχε ακόμη ξεκινήσει και οι κάτοικοι των προσφυγικών χωριών μόλις είχαν εγκατασταθεί και αγνοούσαν τον τόπο και την ιστορία του. Επιπλέον δεκάδες χωριά έφεραν αμετάφραστα ονόματα Τούρκων αξιωματούχων ή τσιφλικάδων, ενώ σε άλλα οι κάτοικοι διαφωνούσαν μεταξύ τους (είτε οι γηγενείς με τους πρόσφυγες είτε μεταξύ τους οι πρόσφυγες με διαφορετική προέλευση), δεν κατέληγαν σε συγκεκριμένο όνομα και ενίοτε αρνούνταν να κάνουν προτάσεις.

Τοπωνύμια στην Πόρπη

1. Ορτά Κισλά: Η τουρκική ονομασία του σχολείου είναι Ορτά κισλά και σημαίνει μεσαίο (κεντρικό) χειμαδιό. Παλιότερα υπήρχαν τρία χειμαδιά, ένα εδώ, ένα στο χωριό Μέση, δυτικώς της Πόρπης κι ένα στην τοποθεσία Κιουρτ Οβά, ανατολικώς της Πόρπης. Επειδή το πρώτο βρισκόταν μεταξύ των δύο άλλων έλαβε την ονομασία ορτά κισλά, δηλ. μεσαίο.
2. Κιουρτ Οβά: Τοποθεσία ανατολικώς της Πόρπης. Οβά= κάμπος Κιουρτ= είναι μάλλον μια φυλή ανθρώπων που πιθανώς να έζησαν ή να πέρασαν από αυτόν τον κάμπο, ο οποίος πήρε και το όνομά τους. Είναι πολύ παλιά ονομασία. Έτσι τη βρήκαν και τη θυμούνται οι γεροντότεροι κάτοικοι του χωριού. Κατά το τουρκικό λεξικό Κιουρτ= ο Καρδούχος, ο κούρδος
3. Ντεβέ κασανί: Τοποθεσία βορείως της Πόρπης. Ντεβέ = καμήλα, κασανί = ούρησις Υπήρχε ένας δρόμος που οδηγούσε από το Πόρτο Λάγος στην Κομοτηνή δια μέσου Κουρτ οβά, όπου υπήρχε ένα πηγάδι στο οποίο πότιζαν τις καμήλες με τις οποίες έκαναν τις μεταφορές. Το Ντεβέ κασανί ήταν το μέρος που σταματούσαν να ξεκουραστούν οι καμήλες και οι άνθρωποι και μετά συνέχιζαν το δρόμο τους.
4. Τόι τεπέ: Λόφος ευρισκόμενος Β.Δ. της Πόρπης. Τεπέ = Λόφος, Τόι = πουλί μεγάλου μεγέθους, που μοιάζουν με κύκνο. Αγρία ινδική όρνις (τόι)
5. Κατίρ αγλί: Τοποθεσία Ν.Α. της Πόρπης Κατίρ = μουλάρι, αγλί = μαντρί. Παλιότερα, επί Οθωμανικής αυτοκρατορίας κατέβαιναν Βούλγαροι κι έκαναν μαντριά για τα μουλάρια τους τα οποία βοσκούσαν εδώ.
6. Ντομούζ ντερέ: τοποθεσία στα Β.Α. της Πόρπης. Νομούζ= γουρούνι, ντερέ= ρεματιά, γουρουνόρεμα, γεγονός που υποδήλωνε την αφθονία των αγριόχοιρων στην περιοχή. Στην περιοχή κατέβαιναν αγριογούρουνα από την οροσειρά της Ροδόπης, για να βρουν τροφή στα χωράφια, ενώ παράλληλα υπήρχε νερό και βλάστηση για να κρύβονται.
7. Νούχτσαλι: Η περιοχή της Γλυφάδας είχε πολλά άγρια ζώα: λύκους, αγριογούρουνα, μεγάλα φίδια, μέχρι και άγριους ταύρους. Εντύπωση τους έκανε το ύψος των μαύρων ράμνων, οπότε σχολιάζοντας αυτή την αίσθηση, είπαν: «Αυτά είναι από τον καιρό του Νώε;» Στην τουρκική, η  Γλυφάδα λέγεται Νούχτσαλι, για τα τσαλιά που υπάρχουν από του Νώε τον καιρό. Στην αρχή προσπάθησαν να εγκατασταθούν κοντά στη θάλασσα. Όμως όσα πηγάδια άνοιξαν είχαν αλμυρό νερό. Σιγά – σιγά έφτασαν να ψάχνουν στο σημερινό σημείο εγκατάστασης. Βρήκαν υφάλμυρο νερό, γλυφάδα, από το οποίο προέκυψε και το όνομα.